جایگاه پسادکتری در ایران در مقایسه با سایر کشورهای منتخب | ||
| علوم و فنون مدیریت اطلاعات | ||
| مقاله 6، دوره 10، شماره 4، دی 1403، صفحه 167-196 اصل مقاله (4.22 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/stim.2024.10309.2058 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی رمضانی1؛ احسان احتشام نژاد* 2؛ رضا نقی زاده3 | ||
| 1دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
| 2استادیار، گروه پژوهشی تأمین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه پژوهشی سیاست علوم و تحقیقات، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: هر ساله تعداد قابل توجهی از جوانان کشور با مدرک دکتری تخصصی فارغ‌التحصیل می‌‌گردند که اولین دغدغه آنها بعد از فارغ‌التحصیلی مسأله پیدا نمودن شغل مناسب با توجه به مدرک تحصیلی می‌‌باشد. یکی از جایگاه‌های شغلی مورد انتظار برای این قشر از فارغ‌التحصیلان جذب شدن در دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و پژوهشی در جایگاه هیأت علمی می‌‌باشد که این امر نیز به دلیل محدود بودن ظرفیت جذب و استخدام هیأت علمی در عمل باعث ایجاد دل‌‌نگرانی برای این گروه از محققین کشور می‌‌گردد. برگزاری دورههای پسادکتری به عنوان دورههای کوتاه مدت، هم از نظر ایجاد بستر انجام کارهای تحقیقاتی و هم از نظر افزایش شانس اشتغال در محل طی نمودن دوره پسادکتری، در بسیاری از مواقع باعث جذابیت برای بسیاری از فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری می‌‌گردد. در پژوهش حاضر تلاش شده است ضمن تشریح اقدامات صورت گرفته در وزارت عتف و دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی در برگزاری دورههای پسادکتری، به بررسی دیدگاه‌ها و عملکرد برخی از کشورها در این خصوص پرداخته شود. روش: روش اجرای این تحقیق به صورت پیمایشی و براساس بررسی اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری است. در بررسی جایگاه پسادکتری در اسناد بالادستی، چهار سند بالادستی یعنی قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه کشور، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، نقشه جامع علمی کشور و سند تحول دولت مردمی (دولت سیزدهم) و همچنین برنامه‌‌های پیشنهادی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی نتایج علمی اجرای این آییننامهها در دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور، با انجام طرح پایش، به گردآوری اطلاعات محققان پسادکتری شاغل در 46 دانشگاه و موسسه پژوهشی دولتی از طریق تکمیل اطلاعات محققان در سامانه، پرداخته شد. یافته‌ها: بررسی اسناد بالادستی نشان داد که اصطلاح پسادکتری تنها در سه بخش از این اسناد (ردیف 12 اقدام ملی از راهبرد کلان 6 نقشه جامع علمی کشور، راهبرد تحول آفرین نهم و برنامه کلان شماره 18 برنامه‌‌های پیشنهادی مقام عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم) مورد اشاره مستقیم قرار گرفته است و در سایر موارد به صورت کلی و در قالب واژگانی همچون پژوهشگران مستقل، پژوهشگران، فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی، نخبگان و مواردی از این دست، مورد اشاره قرار گرفته است. اقدامات وزارت عتف نیز با تدوین دو آیین نامه پذیرش پژوهشگران پسادکتری و آیین‌‌نامه جذب و به کارگیری محققان پسادکتری بوده است. اما میزان استقبال برگزاری دوره‌‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات به دلیل محدود بودن منابع مالی، چندان مناسب نبوده است؛ به نحوی که در سال 1401 تنها 879 محقق پسادکتری (516 زن و 363 مرد) در 42 دانشگاه و 4 موسسه پژوهشی دولتی جذب شده‌اند. در بررسی وضعیت محققین پسادکتری به تفکیک جنسیت نیز مشخص شد که تعداد زیادی از جامعه محققین پسادکتری در سال 1401 را جامعه خانم‌‌ها (58.7 درصد) به خود اختصاص داده است که در مقایسه با جامعه مردان (41.3 درصد) درصد قابل توجهی می‌‌باشد. همچنین بیشترین آمار محققین پسادکتری به ترتیب در گروه‌‌های علوم پایه (359 نفر)، فنی و مهندسی (269 نفر) و علوم انسانی (146 نفر) مشاهده گردید. نتیجه‌‌گیری: وجود نزدیک به ده هزار فارغ‌التحصیل مقطع دکتری تخصصی در هرسال از یک‌سو و همچنین وجود تعداد بسیار مناسب اعضای هیأت علمی با رتبه دانشیار و استاد، نشان‌دهنده وجود یک ظرفیت بسیار بالا در برگزاری دورههای پسادکتری در کشور می‌‌باشد، اما مشکلاتی همچون عدم تأمین اعتبارات لازم و یا وجود صندوق‌های تأمین اعتبار برای حوزه پژوهش در سطح کشور باعث شده که این امر مورد غفلت قرار گیرد. از این‌رو تأمین منابع مالی مناسب، هدفمند و برنامه‌‌ریزی شده می‌‌تواند ضمن فراهم‌‌سازی بستر مناسب برای جذب فارغ‌التحصیلان دکتری بیشتر، موجب تقویت تولیدات علمی کشور در حوزه‌‌های تخصصی گردد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اعتبارات پژوهشی؛ پسادکتری؛ جایگاه شغلی؛ تولیدات علمی؛ دکتری تخصصی؛ دانشگاه؛ موسسه پژوهشی. | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Postdoctoral Position in Iran Compared to Other Selected Countries | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mehdi Ramezani1؛ Ehsan Ehteshamnejad2؛ Reza Naghizadeh3 | ||
| 1PhD., Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Guilan, Rasht, Iran. | ||
| 2Assistant Professor, Research Group on Financing and Economics of Science, Technology and Innovation, National Research Institute for Science Policy, Tehran, Iran | ||
| 3Associate Professor, Department of Science and Research Policy Research, National Research Institute for Science Policy, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose: Every year, a significant number of young individuals in the country obtain specialized doctorate degrees, and their main concern after graduation is finding a job that aligns with their expertise. One of the anticipated roles for these graduates is to join universities, educational institutions, and research centers as academic staff. Offering post-doctoral courses as short-term programs not only creates a platform for conducting research but also enhances employment opportunities for PhD graduates upon completion of these courses. This article aims to elucidate the initiatives undertaken by the Ministry of Science, Research, and Technology (MSRT) and various universities and research institutes in organizing post-doctoral programs. Additionally, it examines the approaches and performance of other countries in this regard. Method: The research methodology employed in this study includes surveys and document reviews. Additionally, it examines the approaches and performance of other countries in this regard. The research methodology employed in this study includes surveys and document reviews. To examine the role of post-doctoral positions, four key upstream documents were analyzed: the Law of the Fifth Five-Year Plan for National Development, the Law of the Sixth Five-Year Plan for National Development, the Comprehensive Scientific Map of the Country, and the document on the Transformation of the People's Government (Thirteenth Government), along with the programs proposed by the honorable minister. It involved science, research, and technology. Additionally, to evaluate the scientific outcomes of implementing these regulations in the country's universities and research institutes, a monitoring plan was executed. This plan included gathering information on post-doctoral researchers working in 46 universities and government research institutes by completing their profiles in the system. Findings: The document review revealed that the term "post-doctorate" is used in only three instances: specifically, in the 12th row of the national action plan of the 6th grand strategy of the comprehensive scientific map of the country, the 9th transformative strategy, and the 18th grand plan proposed by the highest authority of the Ministry of Science, Research, and Technology, which has been directly referenced in the 13th government. In all other cases, the term is mentioned more generally, often in the context of phrases such as independent researchers, researchers, postgraduates, elites, and similar terms. The Ministry of Honors has taken significant steps by drafting two key documents: the "Regulations for the Admission of Postdoctoral Researchers" and the "Regulations for the Recruitment and Employment of Postdoctoral Researchers. However, the acceptance rate for conducting courses at universities and institutions has been less than ideal due to limited financial resources. As a result, in 2022, only 879 postdoctoral researchers (516 women and 363 men) were recruited across 42 universities and 4 government research institutes. In examining the status of postdoctoral researchers by gender, it was found that a substantial number of postdoctoral researchers in 2023 were women, comprising 58.7 percent, which is a significant percentage compared to men at 41.3 percent. Additionally, the highest number of post-doctoral researchers was observed in the fields of basic sciences (359 individuals), technical and engineering disciplines (269 individuals), and humanities (146 individuals), respectively. Conclusion: On one hand, the annual graduation of nearly ten thousand specialized doctorate holders, along with a substantial number of academic staff members holding the rank of associate professor and professor, indicates a significant capacity for conducting post-doctoral programs in the country. However, challenges such as insufficient funding and a lack of necessary credits for research have led to the neglect of this issue. Therefore, allocating appropriate, targeted, and well-planned financial resources can enhance the country's scientific output in specialized fields while creating a conducive environment for attracting more PhD graduates. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Research credits, Post-doctorate, Job position, Scientific productions, Specialized doctorate, University, Research Institute | ||
| مراجع | ||
|
رمضانی، م.، احتشام‌نژاد (1402). مجموعه آییننامهها، شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی مصوب معاونت پژوهش وزارت عتف. مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 586 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 171 |
||