چارچوب ارتقای مهارتهای سواد اطلاعاتی برای کتابخانههای عمومی کشور | ||
| علوم و فنون مدیریت اطلاعات | ||
| مقاله 10، دوره 9، شماره 3، مهر 1402، صفحه 318-295 اصل مقاله (4.45 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/stim.2023.9344.1945 | ||
| نویسندگان | ||
| بتول کیخا* 1؛ امیر غائبی2 | ||
| 1استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه زابل، زابل، ایران | ||
| 2دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهراء(س)، تهران. ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: سواد اطلاعاتی به مجموعه‌ای از مهارتهای مورد نیاز برای حرکت هدفمند در جامعه اطلاعاتی تعبیر می‌شود. کتابخانههای عمومی به عنوان یکی از مجاری مهم و پرکاربردِ ارائه اطلاعات، نقش مشارکتیِ مهم و قابل‌توجهی در آموزش و ارتقای مهارتهای سواد اطلاعاتی دارند. امروزه در عصر پساسواد و با همه‌‌گیر شدن رسانه‌‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین دیجیتالی و با پشت‌سر گذاشتن مراحل سنّتی سواد و ظهور سوادهای نوپدید، مطالعات سواد اطلاعاتی نیز با گذر از مدل‌ها و استانداردها، حرکت‌های نوینی را به‌سوی ارائه چارچوبها آغاز نموده است. این امر باعث شده تا رویکردهای قابل‌توجهی در مطالعات این حوزه، با توجه به انعطاف‌پذیری و شمول بیشتر چارچوبها نسبت به استانداردها، حاصل شود. در هزاره سوم، سواد اطلاعاتی یک قابلیت مهم برای تمام افراد جامعه محسوب می‌شود و پیشرفت هر جامعه، در گرو میزان حرکت آن جامعه در جهت نیل به جامعه اطلاعاتی کارآمد است. بنابراین، نقش کتابخانههای عمومی به عنوان یکی از زیرساخت‌های جامعه اطلاعاتی و یک سیستم مشارکت‌کننده و استمراردهنده مهارتهای سواد اطلاعاتی، بسیار پررنگ‌تر از گذشته است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوب ارتقای آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی برای مخاطبان کتابخانههای عمومیِ وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور می‌باشد. روش: نوع پژوهش کاربردی است و در زمره مطالعات آمیخته جای دارد. جامعه پژوهش 4 عنوان چارچوب سواد اطلاعاتی و 18 نفر از متخصصان و خبرگان سواد اطلاعاتی کشور بودند. داده‌های پژوهش با تلفیق سه رویکرد تحلیل محتوای چارچوب‌های سواد اطلاعاتی، سه دور رفت و برگشت پنل دلفی خبرگان سواد اطلاعاتی و تکنیک دیمتل، گردآوری شده و با استفاده از نرم‌افزارهای اِن‌ویووا، اکسل، متلب و نسخه 8 ایکس مایند، تحلیل و ارائه شدند. یافته‌‌ها: اجزاء چارچوب پیشنهادی با 7 مؤلفه و 52 شاخص مشخص شد. بیشترین مقدار وزن نسبی و درجه اهمیت مربوط به دو مؤلفه «اشاعه اطلاعات» (482/10) و «ارزیابی اطلاعات» (712/9) بود و مؤلفه «ترکیب اطلاعات» (434/9) کمترین درجه اهمیت را نسبت به سایر مؤلفه‌ها کسب کرد. نتیجه‌گیری: چارچوب حاصل از این پژوهش می‌تواند در بهبود خلأ ناشی از فقدان برنامه‌ریزی‌های منسجم و اجرای مستمر آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی در کتابخانههای عمومی و تحقق هدف‌ها و مأموریت‌های آموزشی نهاد کتابخانههای عمومی کشور مؤثر واقع شود. این چارچوب می‌تواند در سطوح خُردتر، در طراحی و تدوین میکرو مدل‌های بافتی سواد اطلاعاتی در انواع مختلف کتابخانههای عمومیِ وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی (منطقه‌‌ای، شهری، روستایی، سیار) نیز به‌کار گرفته شود. همچنین می‌تواند با جریان‌سازی علمی مناسب در این زمینه، در پر کردن شکاف‌‌های پژوهشی در حوزه سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانههای عمومی کشور، و در مهارت‌افزایی به جامعه بزرگ مخاطبان این کتابخانه‌ها مؤثر واقع شود. بهره‌گیری از چارچوب‌های سواد اطلاعاتی به‌عنوان یک راهبرد عملی، در جهت آموزش و ارتقای مهارتهای سواد اطلاعاتی در کتابخانههای عمومی، می‌تواند یکی از راهبردهای زمینه‌ساز توسعه پایدار اطلاعاتی جوامع به‌شمار آید. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سواد اطلاعاتی؛ کتابخانههای عمومی؛ نهاد کتابخانههای عمومی کشور | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Framework of Improving Information Literacy Skills of Public Libraries in IRAN | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Batul Keykha1؛ Amir Ghaebi2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Information Science & Knowledge Studies, University of Zabol, Zabol, Iran | ||
| 2Associate Professor, Department of Information Science & Knowledge Studies, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose: Information literacy is defined as a set of skills required to navigate effectively in the information society. Public libraries, as one of the most important and influential institutions for providing information, play a significant collaborative role in training and enhancing information literacy skills. Today, in the age of post-literacy and with the spread of media based on new digital technologies, traditional stages of literacy are being left behind, and new literacies are emerging. Information literacy studies have also begun to make new strides in providing frameworks that surpass models and standards. This has led to significant advancements in the study of this field, considering the flexibility and broader inclusion of frameworks compared to standards. In the third millennium, information literacy is considered a crucial skill for all members of society, and the advancement of any society depends on its progress towards establishing an effective information society. In this regard, the role of public libraries as a fundamental component of the information society and a system that fosters and sustains information literacy skills is more significant than in the past. The research aims to establish a framework for enhancing information literacy skills training for the patrons of public libraries within the country's public library system. Method: The research is of a practical nature and falls under mixed methods studies. The research community included four information literacy frameworks and 18 experts in information literacy from the country. Research data were collected and analyzed by combining three content analysis approaches of information literacy frameworks, conducting three round-trips of the Delphi panel of information literacy experts, and using the DEMATEL Technique. The findings were presented using Invivo, Excel, MATLAB, and XMind version 8 software. Findings: The proposed framework consists of 7 main components and 52 indicators. The components "information dissemination" (10.482) and "information evaluation" (9.712) had the highest relative weight and degree of importance, while the component "combination of information" (9.434) was found to have the lowest degree of importance compared to the other components. The components have been obtained. Conclusion: The resulting framework can be used to address the lack of coherent planning and continuous implementation of information literacy skills training in public libraries, thereby supporting the achievement of the institution's training goals and missions. The resulting framework of this research can be used at more detailed levels in formulating and designing context-oriented micro-models of information literacy in various types of public libraries, such as regional, urban, rural, and mobile libraries. It can also be effective to address the research gaps in the field of information literacy within the context of public libraries in Iran by following proper scientific flow. Given the goals and responsibilities of public libraries as a public university and one of the most prominent and trusted centers for education, it is crucial to make a serious effort to empower and enhance the information literacy skills of the audience. Utilizing information literacy frameworks as a practical strategy for teaching and improving information literacy skills in public libraries can be considered as a key approach for fostering sustainable information development in societies and contributing to the overall information sustainable development of the community. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Information Literacy, Public Libraries, Institution of Public Libraries, Information Literacy Framework, Iran | ||
| مراجع | ||
|
تاجداران، م.، کربلاآقایی کامران، م.، عاملی، س. (1392). نقش کتابخانههای عمومی شهرستان نیشابور در افزایش سواد اطلاعاتی شهروندان. دانش‌شناسی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات، شماره 6: 54-39.
چارچوب ملی سواد اطلاعاتی ولز برای سواد اطلاعاتی (1396). ترجمه ع.ح. قاسمی. بازیابیشده در تاریخ 15 آذرماه 1401 از: yun.ir/gqgce6
زارع، ف. و همکاران (1392). بررسی نقش کتابخانههای عمومی در توسعه سواد اطلاعاتی مخاطبین استان خراسان شمالی. طرح پژوهشی مصوب نهاد کتابخانههای عمومی.
علیزاده، م. (1392). سنجش سواد اطلاعاتی کاربران و میزان آموزش سواد اطلاعاتی از سوی کتابداران کتابخانههای وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور در استان البرز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم تهران.
فرخاری، ف. (1395). آموزش سواد اطلاعاتی در کتابخانههای عمومی. در: نخستین کنفرانس بین‌المللی و دومین کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی. شیراز: مرکز توسعه آموزش‌های نوین ایران (متانا).
کیخا، ب.، غائبی، ا. (1401). سواد اطلاعاتی در کتابخانههای عمومی از نگاه سیاست‌گذاران نهاد کتابخانههای عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، 28(3). https://doi.org/10.52547/publij.28.3.352
کیخا، ب.، کیانی، ح.، غائبی، ا. (1397). سواد اطلاعاتی در اَسناد بالادستی نهاد کتابخانههای عمومی کشور. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانههای عمومی، ۲۴(۳): ۴۱۱-۴۳۵. https://doi.org/20.1001.1.26455730.1397.24.3.5.4 کیخا، ب.، کیانی، ح.، غائبی، ا. (1398). مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر بر ارتقای مهارتهای سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانههای عمومی ایران؛ مطالعه دلفی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9(2): 144-139. https://doi.org/10.22067/RIIS.V0I0.81440 منصوریان، ی. (1391). ترمیم شکاف دیجیتالی با گسترش خدمات آموزشی و فرهنگی در کتابخانههای عمومی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2(1): 111-122. https://doi.org/10.22067/RIIS.V2I1.9010
نهاد کتابخانههای عمومی کشور (1389). تبیین مؤلفه‌های چشم‌انداز نهاد کتابخانههای عمومی ایران در افق ایران 1404. تهران: نهاد کتابخانههای عمومی کشور. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 433 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 207 |
||