حرکت جوهری و استکمال نفس پس از مفارقت از بدن | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 7، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 64، شهریور 1394، صفحه 133-148 اصل مقاله (286.56 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/pfk.2015.546 | ||
| نویسنده | ||
| عبدالعلی شکر* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| در حکمت صدرایی با اثبات حرکت جوهری و خروج تدریجی طبیعت شیء از قوه به فعل، غیر از صورت و فعلیت شیء، ماده و هیولایی اثبات شد تا حامل این قوه باشد. معنای این ادعا آن است که نفس ناطقه انسان، پس از مفارقت از بدن، استکمالی نخواهد داشت. از طرفی در متون دینی به سیر استکمالی نفس در عالم برزخ و قیامت که نفس، بدن را رها کرده است، تصریح شده است. از آنجا که میان عقل و دین خالص از آن حیث که مخلوق خداوند حکیم هستند، تعارضی نمی‌تواند باشد؛ حکما ریشه این ناسازگاری را در محصول افکار انسانی دانسته‌اند. به همین جهت فحوای قطعی دین را مسلم گرفته و در پی حل مشکل کوشش کرده‌اند. برخی به تجدد امثال گرویده و برخی دیگر براهین مثبت هیولا را ناکارآمد دانسته‌اند. گروهی نیز تجرد را جز در مورد ذات حق روا ندانسته‌اند. این نکته را باید افزود که مقصد نفس ناطقه انسان، تقرب و وصول به وجود نامتناهی حق تعالی است. بدین ترتیب سیر استکمالی نفس نمی‌تواند محدود به حدود جسمانی باشد، بلکه پایانی برای آن متصور نیست و باید در عوالم دیگر تداوم یابد. این استکمال، همان‌گونه که از آیات و روایات نیز بر می‌آید، به شکل آنی و غیر تدریجی نخواهد بود. این نوشتار با بررسی برخی دیدگاه‌ها در خصوص امکان حرکت جوهری در نفس مفارق از بدن، مطلب اخیر را به عنوان راه حل دیگر در رفع ناسازگاری فوق، پیشنهاد میکند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حرکت جوهری؛ نفس ناطقه؛ استکمال؛ ملاصدرا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Substantial Motion and Perfection of Soul after Its Separation from Body | ||
| نویسندگان [English] | ||
| 'Abdul Ali Shakar | ||
| Assistant professor of Shiraz University | ||
| چکیده [English] | ||
| Demonstrating substantial motion and gradual movement of a being's nature from potentiality towards actuality, Sadrian philosophy proves the existence of a matter, beside the form and actuality of a being, which bears this potentiality. The claim means that man's intellective soul will have no perfection after its separation from body. On the other hand, religious texts have stipulated soul's perfection in intermediate world and other world when it separated from body. Since there can be no contradiction between intellect and pure religion, philosophers believe that this contradiction is rooted in human thoughts. Therefore, they have taken for granted the definitive content of religion and have tried to solve the problem. Some have accepted the renewal of likes and others have regarded the arguments for matter as inefficient. Still others have attributed immateriality only to the essence of the Most High God. It should be added that the aim of man's intellective soul is nearness and reaching to the indefinite Divine Being. Thus, soul's perfection cannot be limited to material limits; rather, it is limitless and should continue in other worlds. As Quranic verses and traditions imply, this perfection will not be immediate and abrupt. This is another solution for the aforementioned contradiction proposed in the present paper after reviewing some views on the possibility of substantial motion of soul separated form body. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| substantial motion, intellective soul, perfection, Mulla Sadra | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم. ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق) (1362). الخصال، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل ابن‌سینا، قم: انتشارات بیدار. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404). الشفاء (الطبیعیات)، تحقیق: سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی، ج2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1411). التعلیقات، به کوشش: عبدالرحمن بدوی، بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم. ارسطو (بی‌تا). فی النفس، مقدمه و تحقیق: عبد الرحمن بدوی، بیروت: دار القلم. جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ اول، بخش یکم از جلد اول. حسن‌زاده آملی، حسن (1364). هزار و یک نکته، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا، چاپ اول. حسن‌زاده آملی، حسن (1378). ممهد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول. حسن‌زاده آملی، حسن (1380). ادله‌ای بر حرکت جوهری، قم: الف. لام. میم، چاپ اول. دشتی، محمد (1382). ترجمه نهج البلاغه، قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین، چاپ اول. سهروردی، شهاب‌الدین (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه: هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، ج1. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار، چاپ دوم، ج7. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378). رساله فی الحدوث (حدوث العالم)، تصحیح و تحقیق: سید حسین موسویان، باشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1381). المبدأ والمعاد، تصحیح، تحقیق و مقدمه: محمد ذبیحی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ج2. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1386). مفاتیح الغیب، تصحیح، تحقیق و مقدمه: نجفقلی حبیبی، به اشراف: سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ج1 و 2. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1990). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ج3 و 8. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا). الحاشیه علی الهیات الشفاء، قم: انتشارات بیدار. فیاضی، غلامرضا (1384). «نظریه حرکت در مجردات»، در: افق حوزه، س4، ش102. قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لاحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ اول، ج5. قیصری، محمد داوود (1375). شرح فصوص الحکم، به کوشش: سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول. کاپلستون، فریدریک (1368). تاریخ فلسفه (یونان و روم)، ترجمه: سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: علمی فرهنگی و سروش، چاپ دوم، ج1. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ج6. مصباح یزدی، محمدتقی (1363). تعلیقات نهایة الحکمة، تهران: الزهراء، چاپ اول. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ج15. موسوی خمینی، روح‌الله (1375). تعلیقه بر فصوص الحکم ابن عربی، تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی، چاپ اول. میلانی، حسن (1389). «افسانه وجود مجردات»، در: نشریه سمات، ش1. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,923 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,237 |
||