راهبرد اصلی در حل معمای واقع گرایی اخلاقی درابن سینا | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 1، دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 64، شهریور 1394، صفحه 7-24 اصل مقاله (325 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/pfk.2015.540 | ||
| نویسنده | ||
| جهانگیر مسعودی* | ||
| استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم | ||
| چکیده | ||
| مباحث مربوط به فلسفۀ اخلاق در آثار فیلسوفان مسلمان، از جمله ابن سینا نه بصورت مستقل بلکه به نحو پراکنده و بمناسبت سایر موضوعات و مباحث مطرح شده اند. همین پراکندگی و عدم انسجام موضوعی گاه زمینۀ سوء فهم‌ها و سوء تعبیرهایی را فراهم آورده و حتی موجب ادعاهایی خلاف واقع در مورد دیدگاه‌های اخلاقی این فلاسفه گردیده است. از جمله وجود عباراتی در کتب مختلف ابن‌سینا و ملاصدرا که متضمن این مطلب است که قضایای اخلاقی از سنخ مشهورات می‌باشند، موجب شده بسیاری از بزرگان ادعا کنند، از نقطه نظر اخلاقیِ ابن‌سینا ، گزاره‌های اخلاقی دارای هویتی اجتماعی و اجماعی بوده و واقعیتی بیش از توافق انسانها بر آنها ندارند.. مسلماً چنین ادعایی محذوراتی چون قراردادگرایی و حتی نسبی‌گرایی اخلاقی را در پی خواهد داشت که از ساحت تفکر این دو فیلسوف بسیار دور است. در این مقاله ضمن بیان عباراتی که متضمن چنین ادعایی هستند، نویسنده می‌کوشد که ضمن رفع و دفع این سوءفهم و ادعای نادرست، به راهبردی جامع در زمینۀ تفکیک ساحات مختلف اخلاقی از یکدیگر دست یابد که در موارد مشابه نیز از وقوع مغالطات و سوءتعبیرها جلوگیری نماید. و در پایان نیز با به کار بردن راهکار پیشنهادی به بازخوانی عبارات منقول ازابن سینا پرداخته و نشان می‌دهد که نمی‌توان از این عبارات برداشتی مبنی بر ناواقع‌گرایی اخلاقی و قراردادگرایی نمود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ابن‌سینا؛ واقع‌گرایی اخلاقی؛ ناواقع‌گرایی اخلاقی؛ قرادادگرایی اخلاقی؛ ساحات بحث اخلاقی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Main Strategy to Solve the Problem of Moral Realism in Avicenna's Ethical View | ||
| نویسندگان [English] | ||
| jahangir masoudi | ||
| faculty/ ferdowsi university of mashhad and Assistant Professor of Philosophy and Theology, University of Qom | ||
| چکیده [English] | ||
| Issues related to the philosophy of ethics are discussed not independently but dispersedly and relevant to other issues in the works of most Muslim philosophers, including Avicenna. This dispersion and thematic incoherence has sometimes led to misunderstandings and misinterpretations and even to unreal claims about their views on ethics. For example, there are some statements in Avicenna's different books to the effect that moral propositions are a type of well-known propositions. These statements have made many intellectuals to claim that moral propositions have social and collective identity with no reality other than men's consensus, according to Avicenna's view on ethics. No doubt, this claim will lead to such dilemmas as ethical contractarianism (ethical conventionalism) and even to ethical relativism, of which Avicenna's philosophical though is devoid. Citing the statements which have led to such claim, the present paper seeks to deny and resolve this wrong misunderstanding and claim and propose a comprehensive strategy to differentiate different ethical domains in order that other misunderstandings and fallacies are avoided in similar cases. Finally, using the proposed strategy, it rereads the statements narrated from Avicenna and proves that these statements can never lead to a perception implying ethical unrealism and contractarianism. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Avicenna, ethical realism, ethical non-realism, ethical contractarianism, domains of ethical issues | ||
| مراجع | ||
|
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1357). النجاة، مصر: مطبعة السعادة. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404). الشفاء، قم، مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی، ج3. اصفهانی، محمد حسین (1415). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، تحقیق: ابوالحسن قائمی، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ج3. اصفهانی، محمد حسین (1377). «حسن و قبح عقلی و قاعده ملازمه»، ترجمه: محمدصادق لاریجانی، در: فصل‌نامه نقد و نظر، ش13-14، ص129-165. جوادی، محسن (1386). «وابستگی وجودی اخلاق به دین از دیدگاه ابن‌سینا»، در: اخلاق، ش9 و 10، ص19-32. جوادی، محسن؛ محمدی شیخی، قباد (1387)، «معناشناسی حسن و قبح از دیدگاه فیلسوفان مسلمان»، در: آیینه معرفت، ش16، ص45-76. خلیلی، اکرم (1386). «جایگاه گزاره‌های اخلاقی از دیدگاه ابن‌سینا»، در: آیینه معرفت، ش11، ص141-161. داروال، استیون و دیگران (1381). نگاهی به فلسفه اخلاق در سده بیستم، ترجمه: مصطفی ملکیان، تهران: نشر سهروردی. رازی، فخرالدین (1986). المطالب العالیة من العلم الالهی، بیروت: دار الکتب العربیة، ج3. سبحانی، جعفر (1420). رسالة فی التحسین والتقبیح العقلیین، و تلیها رسالة فی فلسفة الأخلاق والمذاهب الأخلاقیة، قم: موسسه الامام الصادق علیه السلام سبحانی، جعفر (1368). حسن و قبح عقلی یا پایه‌های جاودان اخلاق، تهران: مؤسسه م‍طال‍عات و ت‍ح‍ق‍ی‍قات ف‍ره‍ن‍گی. سبزواری، حاج ملاهادی (1369). شرح المنظومه، تصحیح: آیت‌الله حسن‌زاده آملی، تهران: نشر ناب. سر، جفری؛ کورد، مک (1381). «تنوع و کثرت واقع‌گرایی اخلاقی»، ترجمه: سید علی‌اکبر حسینی، در: معرفت، س11، ش10 (61)، ص57-70. شیرازی، قطب الدین محمود بن مسعود (1365). درة التاج، به کوشش: محمد مشکات، تهران: نشر حکمت. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1381). کسر اصنام الجاهلیة، تصحیح و مقدمه: محسن جهانگیری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر. طوسی، محمد بن حسن (1379). شرح الاشارات والتنبیهات، تهران: بی‌نا. طوسی، محمد بن حسن (1355). اساس الاقتباس، به کوشش: محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران. لاهیجی، عبدالرزاق، (1372 ) . گوهر مراد، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مروارید، محمود (1386). «پیگیری و نقد فرااخلاق سینوی در آرای محقق اصفهانی و علامه طباطبایی»، در: مجله اخلاق، ش9 و 10، ص57-99. مسعودی، جهانگیر؛ آل سیدان، زهرا (1391). «تحلیلی از نظریه‌های ترکیبی در اخلاق اسلامی؛ بررسی موردی نظریه مصباح یزدی و سروش»، در: اندیشۀ دینی، ش44، ص107-130. مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا، ج13. مظفر، محمد رضا (بی‌تا). المنطق، قم: انتشارات دارالعلم. هوشنگی، حسین؛ احمدی دارانی، احمدرضا (1389). «دین و حسن و قبح افعال در اندیشه ملاصدرا»، در: پژوهش‌نامه فلسفه دین: نامه حکمت، س8، ش1، ص33-52. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,644 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,567 |
||