بررسی تطبیقی گزارش‌های تاریخی رویداد یخ‌بندان کوچک با آیات 1-3 سورۀ تکویر | ||
| پژوهش های تفسیر تطبیقی | ||
| مقاله 6، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20، آبان 1403، صفحه 115-136 اصل مقاله (798.58 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/ptt.2024.11071.2355 | ||
| نویسنده | ||
| حسین شجاعی* | ||
| دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، پژوهشگر مستقل، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| آیات آغازین سورۀ تکویر از آیات اَشراط الساعة است. مفسران در مواجهه با این نوع آیات به زمینه‌های تاریخی و بافتی کمتر توجه کرده‌اند، حال‌آنکه ترسی که خداوند می‌خواهد از نشانه‌های وقوع قیامت در مخاطبان اولیه ایجاد نماید زمانی توسط ایشان جدی گرفته می‌شود که پس‌زمینه‌ای عینی داشته باشد؛ وگرنه ارتباط بیناذهنی، که لازمۀ انذار است، شکل نخواهد گرفت. این مقاله، با نظر به آیات آغازین سورۀ تکویر و با بررسی تطبیقی گزارش‌های تاریخی پیشااسلامی، قصد دارد تا ارتباط انذار عینی این آیات را با رویداد یخ‌بندان کوچک در باستان متأخر مطرح کند. نتیجه اینکه وجه عینی انذار آیۀ اول و دوم سورۀ تکویر برای مخاطبان اولیۀ قرآن معطوف به تداعی‌گری تیرگی خورشید و ستارگانی است که در سال‌های 535-536 م، 539-540 م و 547 م، به سبب فوران‌های آتش‌فشانی، رخ داده است و آیۀ سوم این سوره به فوران‌های آتش‌فشانی آن دوره، که زمینۀ یخ‌بندان و پدیده‌های جوی آن عصر را پدید آورده است، اشاره دارد. این پدیده در گزارش‌های پروکوپیوس، کاسیودوروس و میخائیل سریانی اشاره شده و با بررسی تطبیقی آنها با آیات آغازین سورۀ تکویر می‌توان دریافت که عرب با این موضوع معاهدت ذهنی داشته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اَشراط الساعة؛ انذارهای قرآن؛ تکویر: 1-3؛ قیامت در قرآن؛ یخ‌بندان کوچک | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Comparative Analysis of Historical Accounts of the Little Ice Age with the Opening Verses of the al-Takwīr Chapter | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hosein Shojaei | ||
| Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Independent Researcher, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The opening verses of the al-Takwīr Chapter are among the verses describing the Signs of the Hour (ashrāṭ al-sāʿah). Commentators have paid insufficient attention to the historical and contextual backgrounds of such verses; whereas the fear that God intends to instill in the initial audience through the signs of the Day of Judgment can only be taken seriously by them if it is grounded in a tangible context; otherwise, the inter-subjective connection, which is essential for effective warning, will not be established. This article, focusing on the opening verses of the al-Takwīr Chapter and conducting a comparative analysis with pre-Islamic historical accounts, proposes that the tangible warning of these verses is related to the Late Antique Little Ice Age. It concludes that the warning conveyed in the first and second verses of the al-Takwīr Chapter for the Quran’s early audience pertains to the imagery of the darkened sun and stars associated with the volcanic eruptions of 535–536 CE, 539–540 CE, and 547 CE. The third verse of this chapter points to the volcanic eruptions that triggered the climatic anomalies of the era. These eruptions caused atmospheric phenomena and cooling conditions referenced in the reports of Procopius, Cassiodorus, and Michael the Syrian. A comparative analysis of these historical reports with the opening verses of the al-Takwīr Chapter reveals that Arabs of that period had a mental familiarity with this phenomenon. Introduction The opening verses of the al-Takwīr Chapter fall under the category of verses describing the Signs of the Hour (ashrāṭ al-sāʿah). The primary aim of such verses is to depict the transformative events that will occur in the world before the Day of Judgment. Most commentators have tried to approach these verses from a theological perspective. However, alongside this theological lens, these phenomena can also be examined from a historical viewpoint—particularly since there are now historical accounts suggesting that events resembling the imagery presented in this chapter as a prelude to the Day of Judgment occurred in 535–536 CE, 539–540 CE, and 547 CE in the regions of the Western and Eastern Roman Empires and the Arabs of Hijaz, due to their connections with these areas, would likely have been aware of these events and their catastrophic consequences. These occurrences are now recognized by historians as part of the Late Antique Little Ice Age. According to research, this glacial period was caused by extensive volcanic activity, which led parts of the Northern Hemisphere to experience a dimmed sky accompanied by unprecedented cold. Historical accounts from Procopius, Cassiodorus, and Michael the Syrian provide descriptions of this period. The descriptions provided in these three sources regarding the atmospheric consequences of that era show a striking resemblance to the imagery in the first two verses of the al-Takwīr Chapter, specifically in relation to the darkened and dimmed appearance of the sun and the celestial bodies of the night. Thus, it appears that in the opening of the al-Takwīr Chapter, God references a historical and familiar event due to the mental association Arabs of the time had with it so that He could inform His audience about the terrifying nature of the occurrence of the Day of Judgment in a tangible and concrete manner. Comparing Historical Reports with the First Verse of the al-Takwīr Chapter The first verse of the al-Takwīr Chapter refers to the darkness and dimming of the sun. All three historians referenced in this study mention the dimming of the sun’s light as one of the events that people experienced during the era of the Little Ice Age. This event is mentioned alongside the freezing conditions of that time, just as described in the first verse of the al-Takwīr Chapter. Procopius’s description of the sun’s dimness: “The sun gave forth its light without brightness ... it appeared like the state of an eclipse.” Cassiodorus’s description of the sun’s dimness: “The rays of the sun were weak and appeared bluish ... the sky was cloudy and dim, preventing the true colors of the sun and moon, as well as the sun’s warmth, from being perceived.” Michael the Syrian’s description of the sun’s dimness: “The sun became dark, and this eclipse lasted a year and a half—eighteen months. Each day it shone for about four hours, but its light was faint ... during these years, the sun did not return to its original brightness.” Comparing Historical Accounts with the Second Verse of the al-Takwīr Chapter The second verse of the al-Takwīr Chapter mentions the dimming of the celestial bodies of the night. Among the three historians referenced, only Cassiodorus explicitly mentions the dimming of the night sky as a result of the glacial conditions of that period. Conclusion A comparative analysis of the opening verses of the al-Takwīr Chapter with historical accounts of the Late Antique Little Ice Age suggests that the Arabs of the Prophet’s era were likely familiar with this historical event. Therefore, the descriptions in this chapter regarding the dimming of the sun and the celestial bodies of the night must be considered entirely relatable to the people of that time. The Quran’s reference to the occurrence of these events, having a known historical precedent for its primary audience, could have been perceived as profoundly serious and fear-inducing. Undoubtedly, the impact of the verses concerning the Day of Judgment and its signs on that audience was rooted in recalling such tangible fears, which the Quran employed to lay the foundation for shaping behavior and fostering obedience among its early listeners. References Al-Jallad, A. (2022). The religion and rituals of the nomads of pre-Islamic Arabia: a reconstruction based on the Safaitic inscriptions. Brill. Amir-Moezzi, M. A., & Dye, G. (2019). Le Coran des historiens. Les éditions du Cerf. Cassiodorus, S. (1886). The letters of Cassiodorus: being a condensed translation of the Variae epistolae of Magnus Aurelius Cassiodorus Senator. H. Frowde. Gabriele, M., & Palmer, J. (2019). Apocalypse and reform from Late Antiquity to the Middle Ages. Routledge. Harper, K. (2017). The fate of Rome: climate, disease, and the end of an empire. Princeton University Press. Larsen, L. B., Vinther, B. M., Briffa, K. R., Melvin, T. M., Clausen, H. B., Jones, P. D., & Nicolussi, K. (2008). New ice core evidence for a volcanic cause of the A.D. 536 dust veil. Geophysical Research Letters, 35(4). https://doi.org/10.1029/2007GL032450 Nicholson, O. (2018). The Oxford dictionary of late antiquity. Oxford University Press. Peregrine, P. N. (2020). Climate and social change at the start of the Late Antique Little Ice Age. The Holocene, 30(11), 1643-1648. https://doi.org/10.1177/0959683620941079 Procopius, C. (1916). Procopius: history of the wars, Books III and IV (Vandalic War). Heinemann. Syrien, M. (2013). Chronique de Michel le Syrien. Leroux. * Received 31 May 2024; Received in revised from 5 September 2024; Accepted 11 September 2024; Published online 20 November 2024 Cite this article: Shojaei, H. (2024). A Comparative Analysis of Historical Accounts of the Little Ice Age with the Opening Verses of the al-Takwīr Chapter. Comparative Interpretation Research, 10(2), 115‑136. https://doi.org/10.22091/ptt.2024.11071.2355 Publisher: University of Qom © The Author(s) | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| signs of the Hour, Quranic warnings, the al-Takwīr Chapter, Day of Judgment in the Quran, Little Ice Age | ||
|
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
| اصل مقاله | ||
|
بررسی تطبیقی گزارش‌های تاریخی رویداد یخ‌بندان کوچک با آیات آغازین سورۀ تکویر دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، پژوهشگر مستقل، تهران، ایران. رایانامه: Shojaeihosein030@gmail.com
چکیده آیات آغازین سورۀ تکویر از آیات اَشراط الساعة است. مفسران در مواجهه با این نوع آیات به زمینه‌های تاریخی و بافتی کمتر توجه کرده‌اند، حال‌آنکه ترسی که خداوند می‌خواهد از نشانه‌های وقوع قیامت در مخاطبان اولیه ایجاد نماید زمانی توسط ایشان جدی گرفته می‌شود که پس‌زمینه‌ای عینی داشته باشد؛ وگرنه ارتباط بیناذهنی، که لازمۀ انذار است، شکل نخواهد گرفت. این مقاله، با نظر به آیات آغازین سورۀ تکویر و با بررسی تطبیقی گزارش‌های تاریخی پیشااسلامی، قصد دارد تا ارتباط انذار عینی این آیات را با رویداد یخ‌بندان کوچک در باستان متأخر مطرح کند. نتیجه اینکه وجه عینی انذار آیۀ اول و دوم سورۀ تکویر برای مخاطبان اولیۀ قرآن معطوف به تداعی‌گری تیرگی خورشید و ستارگانی است که در سال‌های 535-536 م، 539-540 م و 547 م، به سبب فوران‌های آتش‌فشانی، رخ داده است و آیۀ سوم این سوره به فوران‌های آتش‌فشانی آن دوره، که زمینۀ یخ‌بندان و پدیده‌های جوی آن عصر را پدید آورده است، اشاره دارد. این پدیده در گزارش‌های پروکوپیوس، کاسیودوروس و میخائیل سریانی اشاره شده و با بررسی تطبیقی آنها با آیات آغازین سورۀ تکویر می‌توان دریافت که عرب با این موضوع معاهدت ذهنی داشته است. کلیدواژگان: اَشراط الساعة، انذارهای قرآن، سورۀ تکویر، قیامت در قرآن، یخ‌بندان کوچک مقدمهآیات آغازین سورۀ تکویر از آیاتی است که در زمرۀ آیات اَشراط الساعة قرار می‌گیرد. هدف اصلی اَشراط الساعة تبیین مجموعه دگرگونی‌هایی است که پیش از وقوع قیامت در جهان رخ می‌دهد. عمدۀ مفسران در مواجهه با این نوع از آیات تلاش کرده‌اند تا با نگرشی الهیاتی بدان بنگرند. اما، در کنار نگرش الهیاتی، این پدیده را از منظر تاریخی نیز می‌توان نگریست؛ به‌ویژه آنکه امروزه گزارش‌هایی تاریخی در دست است که نشان می‌دهد شبیه تصویرسازی‌هایی که در این سوره به‌عنوان پیش‌درآمد قیامت مطرح شده است پیشامدی نیز در سال‌های 535-536 م، 539-540 م و 547 م در ناحیۀ روم غربی و شرقی رخ داده است که عرب حجاز، به سبب ارتباط با آن مناطق، از این پیشامد و تبعات دهشتناک آن اطلاع یافته است. این پیشامد امروزه در نزد مورخان با عنوان دورۀ یخ‌بندان کوچک در باستان متأخر شناخته می‌شود. بنابر بررسی‌ها، این یخ‌بندان به سبب فعالیت‌های گستردۀ کوه‌های آتش‌فشانی پدید آمد و باعث شد تا بخشی‌هایی از نیمکرۀ شمالی تجربۀ آسمان کدر و توأم با سرمایی بی‌سابقه را پشت سر بگذارند. سه گزارش تاریخی از پروکوپیوس، کاسیودوروس و میخائیل سریانی هم‌اکنون در دست ماست که به این دوره اشاره می‌کنند. توصیف‌هایی که در این سه منبع از تبعات جوی آن عصر ارائه داده‌اند در دو موردِ مشاهدۀ خورشید و اجرام آسمانی شب به‌صورت تیره و کدر، مشابهت چشمگیری با تصویر دو آیۀ ابتدایی سورۀ تکویر دارد. ازهمین‌رو، به نظر می‌رسد که خداوند متعال، به سبب معاهدت ذهنی عرب با این پدیده، در شروع سورۀ تکویر ارجاعی تاریخی و آشنا را پیش می‌کشد تا بدین نحو مخاطب خود را به شکلی محسوس و عینی از هراس‌انگیزی وقوع قیامت مطلع نماید. تطبیق گزارش‌های تاریخی با آیۀ اول سورۀ تکویراولین آیۀ سورۀ تکویر اشاره به تیرگی و کدر شدن خورشید دارد. هر سه مورخی که در این تحقیق بدان مراجعه شد، همچون آیۀ اول سورۀ تکویر، تیرگی نور خورشید را به‌عنوان یکی از رخدادهایی ذکر می‌کنند که توأم با یخ‌بندان آن عصر مردم با آن مواجه بوده‌اند. توصیف پروکوپیوس از تیرگی خورشید: خورشید نور خود را بدون درخشندگی بیرون می‌داد ... خورشید شبیه وضعیت کسوف به نظر می‌رسید. توصیف کاسیودوروس از تیرگی خورشید: پرتوهای خورشید ضعیف بود و آبی‌رنگ به نظر می‌رسید ... آسمان هوایی ابری و کدر دارد و این ویژگی مانع از دیده شدن رنگ‌های واقعی خورشید و ماه، همراه با گرمای خورشید، است. توصیف میخائیل سریانی از تیرگی خورشید: خورشید تاریک شد و کسوف آن یک سال و نیم، یعنی هجده ماه، به طول انجامید و هر روز حدود چهار ساعت می‌تابید، آن‌هم به‌صورتی‌که نور آن ضعیف بود ... خورشید در این سال‌ها به حالت روشنایی اولیۀ خود برنگشت. تطبیق گزارش‌های تاریخی با آیۀ دوم سورۀ تکویردومین آیۀ سورۀ تکویر اشاره به تیرگی اجرام آسمانی شب دارد. از میان سه مورخی که در این پژوهش بدان رجوع شده است فقط کاسیودوروس به تیرگی آسمان شب، به سبب پدیدۀ یخ‌بندان آن عصر، اشاره نموده است. نتیجهگیریبررسی تطبیقی آیات آغازین سورۀ تکویر با آنچه در گزارش‌های تاریخی مربوط به دورۀ یخ‌بندان کوچک در باستان متأخر آمده است نشان می‌دهد که به احتمال زیاد عرب عصر نزول با این رویداد تاریخی آشنا بوده است. ازاین‌رو، توصیفاتی که در این سوره در مورد تیرگی خورشید و اجرام آسمانی شب ارائه می‌شود را برای عرب عصر نزول کاملاً آشنا می‌بایست بپنداریم. اشارۀ قرآن به وقوع این حوادث به سبب سابقۀ پیشینی برای مخاطبان اولیه می‌توانسته امری کاملاً جدی و هراس‌انگیز به نظر برسد. بی‌شک تأثیرگذاری آیات قیامت و اشراط الساعة برای آن مخاطبان ریشه در بازخوانی این گونه از ترس‌های عینی داشته است که قرآن کریم با این نوع انذارها زمینۀ رفتارسازی و اطاعت‌پذیری مخاطبان اولیۀ خود را فراهم می‌آورده است. منابعAl-Jallad, A. (2022). The religion and rituals of the nomads of pre-Islamic Arabia: a reconstruction based on the Safaitic inscriptions. Brill. Amir-Moezzi, M. A., & Dye, G. (2019). Le Coran des historiens. Les éditions du Cerf. Cassiodorus, S. (1886). The Letters of Cassiodorus: Being a Condensed Translation of the Variae Epistolae of Magnus Aurelius Cassiodorus Senator. H. Frowde. Gabriele, M., Palmer, J. (2019). Apocalypse and Reform from Late Antiquity to the Middle Ages. Routledge. Harper, K. (2017). The fate of Rome: climate, disease, and the end of an empire. Princeton University Press. Larsen, L. B., Vinther, B. M., Briffa, K. R., Melvin, T. M., Clausen, H. B., Jones, P. D., & Nicolussi, K. (2008). New ice core evidence for a volcanic cause of the A.D. 536 dust veil. Geophysical Research Letters, 35(4). https://doi.org/10.1029/2007GL032450 Nicholson, O. (2018). The Oxford dictionary of late antiquity. Oxford University Press. Peregrine, P. N. (2020). Climate and social change at the start of the Late Antique Little Ice Age. The Holocene, 30(11), 1643-1648. https://doi.org/10.1177/0959683620941079 Procopius, C. (1916). Procopius: History of the wars, Books III and IV (Vandalic War). Heinemann. Syrien, M. (2013). Chronique de Michel le Syrien. Leroux.
| ||
| مراجع | ||
منابعآزاد، حسین. (1374). آسیب‌شناسی روانی. مؤسسه انتشارات بعثت.
آلوسی، سید محمود. (۱۴۱۵ ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. دارالکتب العلمیه.
ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد. (۱۴۱۹ ق). تفسیر القرآن العظیم. مکتبة نزار مصطفی الباز.
ابن‌عربی، محمد بن علی. (1422 ق). تفسیر ابن عربی (تأویلات عبد الرزاق). داراحیاء التراث العربی.
بهبودی، محمدباقر. (1395). تدبری در قرآن. نشر سرا.
تستری، سهل بن عبدالله. (1423 ق). تفسیر التستری. دارالکتب العلمیة.
جمعی از نویسندگان. (1394). روان‌شناسی عمومی اتکینسون و هیلگارد (نصرت‌الله پورافکاری، مترجم). انتشارات ابن‌سینا.
حقی بروسوی، اسماعیل بن مصطفی. (بی‌تا). تفسیر روح البیان. دارالفکر.
ریو، مارشال. (1402). انگیزش و هیجان (یحیی سیدمحمدی، مترجم). ارسباران.
سمرقندی، نصر بن محمد. (۱۴۱۶ ق). تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم. دارالفکر.
طالقانی، محمود. (1362). پرتویی از قرآن. شرکت سهامی انتشار.
طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. انتشارات ناصرخسرو.
طبری، محمد بن جریر. (۱۴۱۲ ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. دار المعرفه.
طنطاوی، محمد سید. (۱۹۹۷ م). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. نهضة مصر.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. دار إحیاء التراث العربی.
فراهانی، محمد؛ و داودی‌نسب، مهدی. (1399الف). پژوهشی در آواشناسی و ساختارهای صرفی و نحوی و بلاغی سوره تکویر. مطالعات سبک شناختی قرآن کریم، 4(1)، 86-102.
فراهانی، محمد؛ و داودی‌نسب، مهدی. (1399ب). سبک‌شناسی سوره تکویر. پژوهش‌های نوین در آموزه‌های قرآن و سنت، 5(1)، 117-136.
متقی‌زاده، عیسی؛ نظری منظم، هادی؛ و موسوی، سیدرضا. (1396). زیبایی‌شناسی ضرب‌آهنگ در سوره‌های نازعات و تکویر. پژوهش‌های ادبی‌ــ‌قرآنی، 5(1)، 101-127.
مقاتل بن سلیمان. (۱۴۲۳ ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. دار إحیاء التراث.
مکارم شیرازی، ناصر. (1382)، مثال‌های زیبای قرآن. نسل جوان.
نصیری، علی. (1389). اشراط الساعة. در مرکز فرهنگ و معارف قرآن (تهیه‌کننده)، دایرة المعارف قرآن کریم (ج 3، صص 345-354). مؤسسه بوستان کتاب قم.
نوبهار، رحیم. (1398). تحلیل ادبی‌ــ‌بینامتنی «تسجیر دریاها» در آیه ششم سوره تکویر: تعبیری رؤیاگونه یا متعارف، دین و دنیای معاصر، 6(1)، 3-20.
یونسی، حمیدرضا؛ و دیالمه، نیکو. (1396). انذار از روش تا اصل تربیتی. پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، 21(2)، 120-107. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 285 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 143 |
||
