سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه قم

دهقان ضاد, رسول, ولی زاده, مرضیه, نیکبخت, سلمان. (1403). مطالعه تطبیقی انسجام بخشی آرایه مراعات نظیر در مراثی حسینی اشعار سید بحرالعلوم و میرعزا. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 13(24), 111-127. doi: 10.22091/jls.2024.9787.1540
رسول دهقان ضاد; مرضیه ولی زاده; سلمان نیکبخت. "مطالعه تطبیقی انسجام بخشی آرایه مراعات نظیر در مراثی حسینی اشعار سید بحرالعلوم و میرعزا". پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 13, 24, 1403, 111-127. doi: 10.22091/jls.2024.9787.1540
دهقان ضاد, رسول, ولی زاده, مرضیه, نیکبخت, سلمان. (1403). 'مطالعه تطبیقی انسجام بخشی آرایه مراعات نظیر در مراثی حسینی اشعار سید بحرالعلوم و میرعزا', پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 13(24), pp. 111-127. doi: 10.22091/jls.2024.9787.1540
دهقان ضاد, رسول, ولی زاده, مرضیه, نیکبخت, سلمان. مطالعه تطبیقی انسجام بخشی آرایه مراعات نظیر در مراثی حسینی اشعار سید بحرالعلوم و میرعزا. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 1403; 13(24): 111-127. doi: 10.22091/jls.2024.9787.1540

مطالعه تطبیقی انسجام بخشی آرایه مراعات نظیر در مراثی حسینی اشعار سید بحرالعلوم و میرعزا

پژوهش های دستوری و بلاغی
مقاله 7، دوره 13، شماره 24، اسفند 1402، صفحه 111-127    اصل مقاله (698.05 K)
نوع مقاله: بلاغی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/jls.2024.9787.1540
نویسندگان
رسول دهقان ضاد* 1؛ مرضیه ولی زاده2؛ سلمان نیکبخت3
1دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه قم، قم، ایران.
2دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.
3دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
رثای امام حسین(ع) و اشعار عاشورایی در ادبیات عربی و فارسی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ تاآنجاکه شاعران به زوایای مختلف آن پرداخته‌اند و تعزیه سرایان نیز چشمگیرترین بخش از اشعار خود را به آن اختصاص داده‌اند. مقالة حاضر با تمرکز بر اصل انسجام که مهم‌ترین معیار شکل‌گیری متن است و به روابط موجود در متن اشاره می‌کند، سعی در بررسی تناسب میان عناصر متن از طریق مراعات نظیر دارد. سید بحرالعلوم و میرعزا از این آرایة ادبی که باعث تناسب میان اجزای متن، تداعی معانی، مضمون‌پردازی ادبی و در نهایت انسجام متن می‌شود، بسیار بهره برده‌اند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، کارکرد صنعت مراعات نظیر و انسجام حاصل از آن‌ را، در اشعار این دو سراینده به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار می‌دهد. از دستاوردهای پژوهش این است که هر دو شاعر با توجه به مضامین گوناگون (ستایش امام حسین(ع)، ماتم اهل حرم، اندوه قدسیان، عظمت روز عاشورا و...)، مراعات نظیر را از طریق تلفیق با آرایه‌های ادبی دیگر مانند: تشبیه، تضاد، استعاره، کنایه و تلمیح در جهت ایجاد هماهنگی و تناسب معنایی، به کار می‌گیرند. هر دو شاعر، متنی منسجم دارند اما اشعار میرعزا با توجه به اینکه مخاطب اشعارش از نوع عوام است، عاطفة حزن درآن نمود بیشتری دارد و ابیات نیز ساده‌تر و روان‌تر از ترکیب‌بند بحرالعلوم است.
کلیدواژه‌ها
رثا؛ انسجام؛ عناصر بلاغی؛ مراعات نظیر؛ تشبیه؛ سید بحرالعلوم؛ میرعزا
عنوان مقاله [English]
The coherence of Mura'at al-Nazir in Hosseini's elegies (a comparative study of Seyyed Bahrul Uloom and Mir'aza's poems)
نویسندگان [English]
rasol dehghanzad1؛ marzieh Vali zadeh2؛ Salman Nikbakht3
1Associate Professor, Department of Arabic Language and iterature, University of Qom, Qom, Iran
2PhD student of Arabic language and literature, Semnan University, Semnan, Iran
3PhD student of jurisprudence and fundamentals of law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
Elegy about Imam Hussain (AS) and Ashura poems are very important in Arabic and Persian literature to some extent that the poets have addressed its various aspects and the mourners have dedicated the most impressive part of their poems to it. Focusing on the principle of coherence as the most important criterion of text formation, the present article tries to examine the coherence between the elements of the text by Mura'at al- Nazir. Seyyed Bahrul Uloom and Mir'aza have used this literary array a lot so that its abundant and appropriate use has made their poems coherent. This article, with a descriptive-analytical method, examines the coherence resulting from Mura'at al- Nazir in the poems of these two poets in a comparative way. In this way, firstly, the theoretical topics, the definition of coherence and compliance are presented based on library resources. This thesis continues to discuss Mura'at al-Nazir in Hosseini's elegies (a comparative study of Seyyed Bahrul Uloom and Mir 'aza's poems and at the end, it examines and analyzes the coherence of Mura'at al- Nazir by relying on the examples extracted from the poems. One of the achievements of the research is that both poets use Mura'at al-Naz through combination with other figures of speech such as: simile, antonym, metaphor, and allusion for more harmony and proportion according to different themes. Both poets have a coherent text, but Mir'aza's poems, considering that the audience of his poems is common people, therefore his poems have a sadder emotion and also, his poems seem simpler and smoother.
کلیدواژه‌ها [English]
Elegy, coherence, rhetorical elements, Mura'at al-Nazir, simile, Bahrul Uloom, Mir'aza
مراجع
  1. ابن‌‌منظور، محمّد بن مکرم. (بی تا). لسان العرب. جلد 12. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  2. آذرنوش، آذرتاش. (1381). فرهنگ معاصر عربی - فارسی. چاپ دوم. تهران: نی.
  3. آل بویه لنگرودی، عبدالعلی؛ انصاری، نرگس؛ اصانلو، سمیه. (1392). « بررسی مفهومی قصیده سید مهدی بحرالعلوم و مقایسه آن با ترکیب‌بند محتشم کاشانی». کاوش نامه ادبیات تطبیقی. شماره 10. صص: 23-1.
  4. پاشایی، محمد؛ بخشی، مریم؛ احمدزاده هوچ، پرویز. (1398). « بررسی تطبیقی ترکیب‌بند محتشم کاشانی با اثناعشریات بحرالعلوم (از منظر واژگانی و مضمونی)». کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی. شماره 9. صص: 19-1.
  5. خداداد نوش‌‌آبادی، محمّد؛ خیرخواه، سعید. (1396). «محتشم و میرعزا وام گیری نسخ تعزیة میرعزا کاشانی از ترکیب‌بند عاشورایی محتشم کاشانی». کاشان شناسی. شمارة 10. صص: 67-46.
  6. خرقانی، حسن. (1398). «مراعات نظیر در سورة انعام و نقش آن در انسجام سوره». پژوهش‌های قرآن و حدیث. شماره 2. صص: 306-285.
  7. خلیلی جهانتیغ، مریم. (1380). سیب باغ جان. تهران: سنائی.
  8. داد، سیما. (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ دوم. تهران: مروارید.
  9. دهخدا، علی‌اکبر. (1390). لغت‌‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
  10. زبیدی، سید محمّدمرتضی. (1414). تاج العروس من جواهر القاموس. جلد 19. بیروت: دار الفکر.
  11. شفیعی‌‌کدکنی، محمّدرضا. (1384). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
  12. شمیسا، سیروس. (1368). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.
  13. شهیدی، عنایت‌‌الله. (1380). پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی. تهران: پژوهش‌های فرهنگی وکمیسیون ملی یونسکو.
  14. فشارکی، محمّد. (1385). نقد بدیع. تهران: سمت.
  15. کاشفی سبزواری، کمال‌‌الدین حسین. (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. تهران: معراج.
  16. کاظمی، سمانه. (1386). میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه. تهران: سوره مهر.
  17. لطفی پور، ساعد. (۱۳۷۴). درآمدی بر اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  18. محمّدزاده، مرضیه. (۱۳۸۶). دانشنامه‌ شعر عاشورایی. جلد 2. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  19. معلوف، لویس. (1371). المنجد فی اللغه. قم: اسماعیلیان.
  20. مهاجر، مهران؛ نبوی، محمّد. ( 1376). به سوی زبان‌‌شناسی شعر: رهیافتی نقش گرا. تهران: مرکز.
  21. موسوی خوانساری، محمّدباقر. (1390). روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات. جلد 7. قم: اسماعیلیان.
  22. ناتل خانلری، پرویز. (1361). وزن شعر فارسی. تهران: توس.
  23. همایی، جلال‌‌الدین. (1363). فنون بلاغت و صناعات ادبی. جلد 2. تهران: طوس. وحیدیان کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زبان‌‌شناسی. تهران: دوستان.
  24. وطواط، رشیدالدین محمّد. (1362). حدائق السحر فی دقایق الشعر. به تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران: کتابخانه سنایی.
  25. Halliday & Hasan. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
  26. Halliday, M.A.K , & Hasan, R. (1985). Language¸ context¸ atd text. : aspects of Language in a social _ semiotic perspective. Deakin university press.
  27. Halliday, M.A.K. (1994). An Introduction to functional Grammar. Second edition. New York: Routledge¸ chapman and Hal¸ Inc.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 335
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 225