واکاوی وضعیت مدیریت دانش در بدنه پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی: مرور نظاممند | ||
| علوم و فنون مدیریت اطلاعات | ||
| مقاله 4، دوره 11، شماره 1، فروردین 1404، صفحه 79-108 اصل مقاله (3.77 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/stim.2024.9960.2012 | ||
| نویسنده | ||
| سمیه سادات آخشیک* | ||
| دانشیار، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف: در این پژوهش به تحلیل پژوهش‌های مدیریت دانش در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی اعم از مقاله‌های علمی- پژوهشی و پایان‌نامه‌ها با روش مرور نظاممند پرداخته شده است. هدف این پژوهش، شناسایی هدف و نوع پژوهش، جامعه و ابزار، الگوها و مدل‌های پر استفاده و موضوع‌هایی بود که در پژوهش‌های مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی طی بیست سال اخیر در ایران استفاده شده‌اند. این کار با هدف شناسایی قوت‌ها و کاستی‌های احتمالی این مطالعه‌ها انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نوع کمّی بوده است که با شیوه مرور نظاممند انجام شد. جامعه آماری شامل 130 مقاله پژوهشی حاصل از مطالعات کمّی و کیفی انجام شده در ایران است که در فاصله 1383-1402 در حوزه مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی به زبان فارسی منتشر شده‌اند (تعداد مدارک نهایی 130 مورد بود). این پژوهش با استفاده از روش مرور نظاممند پتیکرو و رابرت در 12 گام انجام شده است. یافتهها: مطابق یافته‌های این مطالعه، تنوع بستر در پژوهش‌های بررسی شده، زیاد است. البته این تنوع به گوناگونی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی برمی‌گردد. نتایج این پژوهش نشان داد 9 بستر متفاوت در این مطالعه‌ها برای پژوهش انتخاب شده‌اند. حدود نیمی از پژوهش‌های این حوزه در بستر کتابخانه‌های دانشگاهی انجام شده‌اند. پس از این مراکز، کتابخانه‌های عمومی بستر 20 درصد این مطالعه‌ها بوده‌اند و سهم سایر کتابخانه‌ها و مراکز ناچیز است. جامعه اغلب این پژوهش‌ها، کتابداران، مدیران، کارکنان کتابخانه‌ها و اعضای هیأت علمی و ابزار رایج پژوهش‌ها، پرسشنامه بوده است و این ابزار تقریباً در 90 درصد مطالعه‌ها به‌کار گرفته شده است. افزون‌بر این نکته، مشخص است که تعداد قابل توجهی از این پرسشنامه‌ها توسط متخصصان و پژوهشگران طراحی و ساخته شده‌اند. 11 مدل، در حدود 22 درصد از مطالعه‌های این حوزه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پرتکرارترین آنها مدل هیسیگ و مدل بکوویتر و ویلیامز است. اصلی‌ترین موضوع پژوهش‌های این حوزه، کاربست، پیاده‌سازی و اجرای مدیریت دانش (38/25 درصد) است. همچنین بررسی ارتباط مدیریت دانش با سایر متغیرها و موضوع‌ها (1/23 درصد) است. پس از این دو موضوع اصلی، فرهنگ سازمانی و بررسی زیرساخت (به ترتیب با 22/12 درصد و 33/9 درصد) به عنوان موضوع پرتکرار در این پژوهش‌ها شناسایی شدند. افزون‌بر متغیرهایی مانند نوآوری و سرمایه اجتماعی که ارتباط آنها با مدیریت دانش با تکرار بالا بررسی شده است (به ترتیب 6 و 3 درصد)، حداقل 13 متغیر یا حوزه موضوعی دیگر نیز (مانند خلاقیت، کارآفرینی، سبک‌های مدیریتی، یادگیری سازمانی، بهره‌وری و غیره) در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته که بیانگر تنوع موضوعی بالا در این موضوع است. نتیجه‌گیری: کتابخانه‌های ایران مانند سایر سازمان‌ها از اهمیت و تأثیر استفاده و سودمندی کاربست مدیریت دانش غافل نیستند. تأکید وسیع پژوهشگران -که از اختصاص تعداد قابل توجه پژوهش‌ها مشخص است-، نشان می‌دهد ارزیابی میزان آمادگی این مراکز اصلی‌ترین دغدغه است. به‌رغم گذشت بیش از سه دهه پژوهش، همچنان کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی در ایران تجربه اندکی در اجرا و پیاده‌سازی مدیریت دانش دارند و این موضوع همچنان به مرحله بلوغ در اجرا نرسیده است. پژوهش‌های بررسی شده نشان از تمرکز بر آماده‌سازی مقدمه مدیریت دانش دارند؛ اما بخش اصلی یعنی اجرا هنوز به واقعیت نپیوسته است. تعداد پژوهش‌هایی که با بررسی میزان آمادگی، شناسایی عوامل مؤثر بر مدیریت دانش و موانع آن انجام شده، به اندازه‌ای است که بتوان گفت، زمان لازم برای اجرایی‌سازی مدیریت دانش در این مراکز فرا‌رسیده است. در ایران پژوهش‌های مدیریت دانش در بستر کتابخانه‌ها رو به افزایش است. این پژوهش‌ها زمینه لازم را برای اجرای مدیریت دانش تا اندازه زیادی فراهم کرده‌اند و اکنون زمان اجرای آن و بهره‌مندی از سودمندی‌های مدیریت دانش در عمل در این سازمان‌ها است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مدیریت دانش؛ کتابخانه‌ها؛ مرور نظاممند؛ ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Analyzing the Status of Knowledge Management in the Body of Knowledge and Information Science Research: A Systematic Review | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Somaye Sadat Akhshik | ||
| Associate Professor, Department of Library and Information Studies, Faculty of Psychology and Education, Kharazmi University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose: In this research, a systematic review method was employed to analyze knowledge management (KM) research within the field of knowledge and information science, including scientific research articles and theses. The purpose of this research was to identify the purpose and types of research, society and tools commonly employed, as well as the prevalent patterns, models, and issues addressed in knowledge management (KM) research within libraries and information centers in Iran over the past twenty years. This analysis aims to uncover the potential strengths and weaknesses of these studies in the field. Methodology: The purpose of this research is both practical and quantitative, and it was conducted using a systematic review method. The statistical population for this systematic review included all research articles resulting from quantitative and qualitative studies conducted in Iran between 2003 and 2023, specifically in the field of knowledge management (KM) in libraries and information centers published in the Persian language. This research followed the systematic review method outlined by Pettigrew and Roberts, which consists of 12 steps. Findings: According to the findings of this study, the diversity of substrates in the reviewed research is significant. This variety is primarily attributed to the differences among libraries and information centers. This research identified nine distinct contexts for investigation across the studies. Notably, approximately half of the research in this field was conducted in university libraries, accounting for 46.15%. After these centers, public libraries have accounted for 20% of these studies, while the contributions of other libraries and centers are minimal. The primary community involved in most of these studies includes librarians, managers, library staff, and faculty members. The most common research tool utilized is the questionnaire, which has been employed in nearly 90% of the studies. In addition to this point, it is evident that a substantial proportion of these questionnaires (52.31%) were "designed and created by experts and researchers. Furthermore, 11 models have been utilized in approximately 14% of the studies in this field. The most frequently mentioned models, each with a frequency of 4 (3.07%), are the Heisig model and the Beckowitz and Williams model. The primary research focus in this field is on "the application and implementation of Knowledge Management (KM) as well as exploring the relationship between KM and "other variables and issues" (23.1%). After the two primary topics, organizational culture and infrastructure review (accounting for 12.22% and 9.33%, respectively) were identified as the most frequently discussed themes in these studies. In addition to variables such as innovation and social capital, which have been examined in relation to knowledge management (KM) with high frequency (26.66% and 16.16%, respectively), at least 13 other variables or subject areas—such as creativity, entrepreneurship, management styles, and organizational learning—have also been explored. This indicates a significant diversity in the subject matter. Conclusion: Iranian libraries, like other organizations, recognize the significance and impact of knowledge management (KM). The extensive focus of researchers—evident from the considerable number of studies conducted—indicates that assessing the readiness level of these institutions is a primary concern. Despite over three decades of research, libraries and information centers in Iran still have limited experience in implementing knowledge management (KM), and this practice has not yet matured in its execution. The research reviewed indicates that the emphasis is on preparing for the introduction of Knowledge Management (KM); however, the critical phase of implementation has not yet been achieved. The number of studies conducted to examine the level of preparation, identify the factors affecting knowledge management (KM), and address its obstacles is sufficient to conclude that the time has come for the implementation of KM in these centers. In Iran, research on KM is growing within the context of libraries. These studies have laid the groundwork for the extensive implementation of Knowledge Management (KM). Now is the time to put KM into practice and reap its benefits within these organizations. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Knowledge management, Libraries, Systematic review, Model, Issues, Iran | ||
| مراجع | ||
|
آخشیک، س.س. (1398). پژوهش‌های مدیریت در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، از واقعیت تا عمل: مروری تحلیلی بر مقاله‌های پژوهشی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 11(1): 73-88.
https://doi.org/10.22055/slis.2017.23554.1394
احمدی، ع. ا.، صالحی، ع. (1391). مدیریت دانش. تهران: دانشگاه پیام نور.
بصیری، م.، طلوعی اشلقی، ع.، رادفر، ر. (1397). بررسی رویکردهای سیستمی به مدیریت دانش (مرور نظاممند مفاهیم، یافتهها و متدولوژی‌های به‌کار رفته). مطالعات بین رشته‌ای دانش راهبردی، 8(31): 99-119.
دولانی، ع.، جبرئیلی مزرعه شادی، م.، رحیمی، ب.، رشیدی، ع. (1392). بررسی وضعیت و عوامل موثر بر چرخه مدیریت دانش از دیدگاه کتابداران دانشگاهی شهرستان ارومیه. پیاورد سلامت، 7(2): 154-162.
رنجبرفرد، م.، حسن‌زاده، م. (1394). مدیریت دانش، فرایندهای کسب‌وکار. تهران: کتابدار.
زارعی، ه. (1397). فراتحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش. دانش‌شناسی، 11(42): 98-110.
سلامی، م.، علی‌پور، ا.، حقیرالسادات، ج. (1397). تحلیل پژوهش‌های بین‌المللی مدیریت دانش در کتابخانه‌ها. مدیریت منابع و خدمات اطلاعاتی، 5(1): 85-96.
سلیمانی، م. (1391). نقش متخصصان اطلاع‌رسانی در استقرار مدیریت دانش در دانشگاه‌ها. تحقیقات مدیریت آموزشی، 3(4): 107-130.
صفاری، م.، سنایی‌نسب، ه.، پاکپور حاجی آقا، ا. (1392). چگونه یک مرور سیستماتیک در زمینه سلامت انجام دهیم: یک مرور توصیفی. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 1(1).
عسگری، ن.، خلعتبری معظم، م.، هاشمیان‌زاده، ش. (1399). فراتحلیل پیشایندهای تسهیم دانش در سازمان‌های ایرانی. مدیریت دانش سازمانی، 3(13): 113-145. https://doi.org/10.47176/smok.2020.1202
علی‌پور حافظی، م. (1395). امانت کتاب الکترونیکی در کتابخانه دیجیتالی: مروری نظاممند. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(1): 219-250. https://doi.org/10.35050/JIPM010.2016.026
فرزانه کندری، ن.، شامی زنجانی، م.، مانیان، ا.، حسن‌زاده، ع. (1397). ارائه چارچوبی برای تبیین شایستگی‌های مدیر ارشد دانش با روش فراترکیب. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 94(4).
https://doi.org/10.35050/JIPM010.2018.021
کریمی، ر.، رخشان‌نیا، ن. (1400). فراتحلیل رابطه زیرساخت و مدیریت دانش در کتابخانه‌ها. مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات32(4): 23-42. https://doi.org/10.30484/nastinfo.2021.2939.206
کنعانی، ف.، حسن‌زاده، ع.، شعبان الهی، ح.ط. (1397). بررسی کاربرد روش‌های آینده‌نگری؛ مرور نظاممند. راهبرد، 27(87): 5-33. https://doi.org/20.1001.1.10283102.1397.27.2.1.7
محقق، ن.، حجتی‌زاده، ی.، کوثری، ر.، فیاضی، ن.، سره‌بندی، ز. (1396). وضعیت استقرار مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران: مرور نظاممند. مدیریت سلامت، 20(70): 22-39.
محمودی، ح.، دیانی، م. ح.، پریرخ، م. (1392). تحلیل وضعیت مدیریت دانش در کتابخانه‌های دانشگاهی (مطالعه موردی: کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد). پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، شماره 2: 91-112.
https://doi.org/10.22067/riis.v3i2.10403
ملبوس باف، ر.، عزیزی، ف. (1389). مرور نظاممند چیست و چگونه نگاشته می‌شود. پژوهش در پزشکی، 34(3): 203-207. هرج حسن‌آبادی، ف.، مظفری، م.م. (1396). ضرورت پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان‌ها و نقش آن در کسب مزیت رقابتی. در: اولین کنفرانس ملی مطالعات نوین مدیریت در ایران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 659 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 74 |
||