حق نمایندگی زنان در مجالس قانونگذاری و سازوکارهای تقویت آن در نظامهای حقوقی مختلف؛ با تأکید بر نظام حقوقی ایران | ||
| پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب | ||
| دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 40، تیر 1403، صفحه 115-138 اصل مقاله (2.11 M) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/csiw.2022.7461.2164 | ||
| نویسندگان | ||
| داود محبی* 1؛ اعظم طالب2؛ پروین زارعی3 | ||
| 1استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم. | ||
| 2دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه تهران. | ||
| 3دانشچوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم. | ||
| چکیده | ||
| با گذر زمان و به نحوی فزاینده، بحث مشارکت سیاسی زنان و بطور خاص، موضوع نمایندگی زنان در مجالس قانونگذاری اهمیت یافته است. این موضوع نشانگر سطح توسعه سیاسی کشورها و تأمین برابری میان زنان و مردان از منظر حق تعیین سرنوشت قلمداد میگردد. پرسشی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است این است که چگونه و با چه تدابیری می‌‌توان مشارکت سیاسی زنان و دستیابی آنها به حق بر نمایندگی یا اصطلاحا حق بر انتخاب شدن را در ایران ارتقا بخشید. بر این اساس، در این پژوهش به شیوه‌ای توصیفی و تحلیلی، به بررسی مسئله در نظامهای حقوق مختلف و راهکارهای ارائه شده در آنها و سپس وضعیت نمایندگی زنان در ادوار مختلف مجالس قانونگذاری قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران پرداخته‌ایم.نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد که برقراری سیاست تبعیض مثبت به نفع زنان سرآغاز زمینه‌سازی در جهت ارتقا سطح فعالیت سیاسی آنان خواهد بود. بعلاوه، گزینش یک نظام انتخاباتی متناسب در راستای ورود زنان به مجالس، شیوه کرسیهای ذخیره و تدابیر احزاب سیاسی در نقاط مختلف جهان می‌توانند راهکارهایی مفید در جهت افزایش این مشارکت باشند، همان گونه که تاکنون در کشورهای متعددی مورد استفاده و اثرگذار بوده‌‌اند. | ||
تازه های تحقیق | ||
در جهان کنونی، برای داشتن یک نظام دموکراسی صحیح، زنان و مردان باید بتوانند با یکدیگر در تمامی سطوح در ساختارهای حاکمیتی همکاری داشته باشند چرا که این امر به‌مرور زمینه‌ساز توسعه سطح سیاسی و اجتماعی جامعه و تضمین‌‌کننده گسترش و تحکیم برابری در حق اساسی تعیین سرنوشت خواهد گردید. در این راستا، برقراری سیاست تبعیض مثبت به نفع زنان از تدابیر ضروری به شمار می‌‌رود. پس از آن، در میان انواع نظامهای انتخاباتی، برقراری نظامهای تناسبی که با در نظر داشتن وسعت حوزه انتخابیه به عنوان یک معیار ویژه، تعداد بیشتری از زنان را عموماً از طریق سیستم‌های مورد استفاده در حوزه‌های چند عضوی انتخاب می‌کند، پیشنهاد میگردد. در سوی دیگر، رایج‌ترین حالت در توسعه نمایندگی زنان، در نظر داشتن سهمی برای زنان در فهرست احزاب سیاسی فعال است. به علاوه سیستم کرسیهای ذخیره نیز با اختصاص درصدی ثابت از کرسی‌ها در مجالس قانونگذاری، فرصت‌های بیشتری را برای مشارکت سیاسی تمامی گروه‌‌ها در سطوح ملی و محلی فراهم میسازد و این مورد شیوه‌ای است که تاکنون بسیار موفق عمل کرده است اما در انتها، زمینه‌ساز اثربخشی تمامی این عناصر، علاقه‌مندی زنان به مشارکت در رقابت‌های انتخاباتی است که ناشی از افزایش سطح دانش، آگاهی و توجه زنان به حقوق گوناگون خود خواهد بود. در نظام حقوقی ایران نیز که همواره موانعی همچون سیاست گریزی، محافظه کاری، سنت‌گرایی و آمیختن آن با عقاید مذهبی، عدم اعتمادبنفس فردی و باور به تعلق زنان به حوزه خصوصی (نقش‌‌های مادری و همسری) و حضور مردان در حوزه عمومی، عدم فرصت‌سازی‌‌های قانونی، ناکارآمدی نظام آموزش و پرورش، غفلت از اثرگذاری عوامل و دلایل اجتماعی و فرهنگی بر شخصیت زنان، تعیین نقش‌‌های مادون برای زنان، درگیر شدن در وظایف خانگی پس از ازدواج و تعمیم روحیه مردم‌سالاری ارتقای عملکرد زنان را کند میسازد، بایستی زمینه فعالیت شایسته این گروه فراهم گردد. شاید بتوان با به کارگیری سیاست‌‌های تبعیض مثبت در جهت حمایت از زنان، افزایش آگاهی عمومی، توسعه و تسهیل آموزش همگانی، رایگان و اجباری، برقراری حقوق بنیادین شهروندی در جایگاه حقی بشری و انسانی و تصویب قوانین مرتبط با حقوق زنان در ابعاد گوناگون و از همه مهمتر تغییر نظام انتخاباتی از اکثریتی به تناسبی و در نظر گرفتن کرسیهای ذخیره برای زنان در مجلس، سهم آنان را در جهت مشارکت‌‌های اجتماعی و سیاسی بیشتر کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حق بر انتخاب شدن؛ نمایندگی زنان؛ تبعیض مثبت؛ احزاب سیاسی؛ کرسیهای ذخیره | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The right of women to be represented in the legislature and the mechanisms for strengthening it in various legal systems; With emphasis on the Iranian legal system | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Davoud mohebbi1؛ Azam Taleb2؛ Parvin Zarei3 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Public Law, Faculty of Law, University of Qom . | ||
| 2P.H.D student of Public Law, University of Tehran. | ||
| 3P.H.D student of Public Law, , Faculty of Law, University of Qom. | ||
| چکیده [English] | ||
| Over time, the issue of women's political participation, and in particular the issue of women's representation in the legislature, has become increasingly important. This issue indicates the level of political development of countries and ensuring equality between men and women in terms of the right to self-determination. The question addressed in this article is how and by what measures can women's political participation and their attainment of the right to representation or the so-called right to be elected be promoted in Iran? Accordingly, in this research, in a descriptive and analytical manner, we have studied the issue in different legal systems and the solutions presented in them and then the status of women's representation in different periods of the legislature before and after the Islamic Revolution of Iran. The results of the research show that the establishment of a positive discrimination policy in favor of women will be the beginning of paving the way for improving their level of political activity. In addition, choosing an appropriate electoral system for women to enter parliament, the number of seats reserved, and the measures taken by political parties around the world can be useful ways to increase this participation, as has been used and effective in many countries. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Right to be elected, Women's representation, Positive discrimination, Political parties, Reserve seats | ||
| مراجع | ||
|
اصغری، فیروزه، هنردوست، عطیه، (1393)، «مطالعه تطبیقی وضعیت و جایگاه زنان در ایران و مالزی بر اساس شاخص نابرابری جنسیتی»، نشریه زن در توسعه و سیاست، دوره 12، شماره 1، صص75-92.
برلین، آیزایا، (1368)، چهار مقاله درباره آزادی، (ترجمه محمدعلی موحد)، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.
بشیریه، حسین، (1396)، جامعه‌شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی)، چاپ بیست و ششم، تهران، نشر نی.
دبیرنیا، علیرضا، شیبانی، عادل، (1398)، «نماینده‌گرایی، نظام نمایندگی پویا وظرفیت‌‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال 27، شماره 102، 73-92.
رفیعی قهساره، ابوذر؛ خرمشاد، محمد باقر، (1392)، «نظام انتخاباتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال چهارم، شماره سوم، صص66-41.
عباسی، بیژن، (1387)، «نقد و بررسی نظامهای انتخاباتی اکثریتی و تناسبی»، فصلنامه حقوق (دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، دوره 39، شماره 3، 239-257.
قاری سید فاطمی، محمد، (1382)، «حق تعیین سرنوشت و مساله نظارت بر انتخابات: «نظارت تضمینی در مقابل نظارت تحدیدی»، نشریه مدرس، دوره 7، شماره 3، صص 140-123.
قاضی، ابوالفضل، (1393)، بایسته‌های حقوق اساسی، چاپ پنجاهم، تهران: نشر میزان.
قیصریان‌فرد؛ هادی، خسروی‌زاده، صباح، (1391)، «مقایسه جامعه‌شناختی آخرین مجلس عصر مشروطیت با اولین دوره قانونگذاری جمهوری اسلامی ایران»، پیام بهارستان، دوره دوم، سال چهار، 575-562.
کولائی، الهه، (1382)، «زنان در عرصه عمومی؛ مطالعه موردی نظام جمهوری اسلامی ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 61، صص238-217.
کوهن، کارل، (1373)، دموکراسی، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران، خوارزمی.
کوئن، بروس، (1389)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ هجدهم، تهران: نشر توتیا.
گرجی، علی‌اکبر؛ حامد خبری، مریم میرمحمد صادقی، (1390)، «تبعیض مثبت: تبعیض عادلانه یا درمان اثرلات تبعیض»، مجله تحقیات حقوقی، ش 55، صص 46-29.
لاگلین، مارتین، (1397)، مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.
مقصودی، مجتبی، غله‌دار، ساحره، (1390)، «مشارکت سیاسی زنان افغانستان در ساختار جدید قدرت پس از حادثه یازده سپتامبر»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دوره 4، شماره 17، صص210-179.
Baldini, Gianfranco, Pappalardo, Adriano, (2009), elections, electoral systems and volatile voters, Palgrave Macmillan publication. Carroll, Susan, Krista Jenkins, (2001), unrealized opportunity; term limits and the representation of women in state legislator, center for American women and politic. Crook, Mona & O’Brien Diana, (2010), the politics of group representation; quotas for women and minorities worldwide, comparative politics. Darhour, Hanne, Dahlerup, Drude, (2013), sustainable representation of women through gender quotas; a decade’s experience in morocco, Sweden, Stockholm University. Devas, Nick & Grant Ursula, (2003), local government decision-making- citizen participation and local accountability: some evidence from Kenya and Uganda, University of Birmingham. Emerson, Peter, (2012), defining democracy (voting procedures in decision making, election and governance, 2nd edition, London, springer-Verlag. Gallegan, Yvonne, (2006), bringing woman in: global strategies for gender parity in political representation, university of Maryland law journal of race, religion, gender and class, volume 6, issue 2. Hefler, Jennifer (1982), political space, guaranteed: utilizing New Zealand’s reserved seat’s system to help aboriginal Canadians realize their guaranteed democratic rights, dollhouse journal of legal studies. Hunt, Mala, (2004), is gender like ethnicity? The political representation of identity groups, American political science association, vol. 2, no 3. Hessami, Zohal;Lopes da Fonseca, Mariana, (2020): Female Political Representation and Substantive Effects on Policies: A Literature Review, CESifo Working Paper, No. 8155, Center for Economic Studies and info Institute (CESifo), Munich Jusic, Mirna & Stojanovic Nenad, (2015), minority rights and realpolitik; justice based programmatic argument for reserving seats for national minorities, Princeton University. Karp, Jeffrey, Baldacci, Susan, (2008), when politic is not just a man’s game; omens representative and political engagement, department of politics, university of Exeter, Uk,(available online at www.sciencedirect.com). Norris, Pippa, (2000), positive discrimination policies for women, Cambridge university press. Norris, Pippa, (2006), the impact of electoral reform on women’s representation, Cambridge, Harvard University press. Paul, Webb, Farrell, David, Holliday Ian, (2002), political parties in advanced- industrial democracies, New York, oxford university press. Raiser, Marion, (2014), the universe of group representation in Germany; analyzing formal and informal party roles and quotas in the process of candidate selection, Germany, university of Frankfurt, sage press. Raquel, Fernandez (2009), women’s right and development, New York university press. Rawls, John, (2005), "a theory of justice", publishers: Harvard university press. Reingold, Beth, (2006), women as office holders; linking descriptive and substantive representation, Emory University, department of political science and women studies. Sihera, Elaine, (2002), "managing diversity maza" publisher: anser publishing. Available at: http://books.google.com Tripp, Mari, King, Alice, (2008), the global impact of quotas; on the fast track to increased female legislation representation, university of Wisconsin – Madison, sage publication. Wangnerud, Lena, (2009), women in parliaments’; descriptive and substantive representation, department of political science, university of Gothenburg, Sweden. Waqar, Maria, (2006), the politics of reserved seats and substantive representation; the beliefs and behavior of quota women in Pakistan, American politic researchers. www.iichs.ir. www.Parliran.ir. www.Rc.majlis.ir. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 540 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 277 |
||