سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه قم

جابری اردکانی, سید ناصر, غلامی, مجاهد. (1401). پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 12(21), 83-113. doi: 10.22091/jls.2022.8335.1406
سید ناصر جابری اردکانی; مجاهد غلامی. "پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه". پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 12, 21, 1401, 83-113. doi: 10.22091/jls.2022.8335.1406
جابری اردکانی, سید ناصر, غلامی, مجاهد. (1401). 'پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه', پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 12(21), pp. 83-113. doi: 10.22091/jls.2022.8335.1406
جابری اردکانی, سید ناصر, غلامی, مجاهد. پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 1401; 12(21): 83-113. doi: 10.22091/jls.2022.8335.1406

پژوهش در بهره‌‌گیری مولوی از کارایی پسوند در ایجاد مبالغه

پژوهش های دستوری و بلاغی
مقاله 3، دوره 12، شماره 21، مهر 1401، صفحه 83-113    اصل مقاله (1.31 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/jls.2022.8335.1406
نویسندگان
سید ناصر جابری اردکانی* 1؛ مجاهد غلامی2
1دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران
2استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران
چکیده
«مبالغه» در زبان و ادب فارسی جایگاه ممتازی دارد امّا برخلاف بسیاری از دیگر عناصر بلاغی به آن توجّه اندکی شده‌‌ و حتی دربارۀ شیوه‌های ساخت آن اغلب به همان دیدگاه‌‌های سنّتی اکتفا شده ‌‌است. در دیدگاه‌‌های سنّتی، مبالغه بی‌‌آنکه به شیوه‌‌های ساخت آن توجّه شده ‌‌باشد، بر اساس میزان بزرگ‌نمایی در آن به سه نوعِ «مبالغه»، «اغراق» و «غلوّ» تقسیم شده ‌‌است. در پژوهش پیش رو، «پسوند» به مثابۀ یکی از شیوه‌های مؤثّر در ساخت مبالغه، بررسی و کارایی آن در این باره واکاوی شده‌‌ است. فرضیۀ تحقیق این است که پسوند یکی از ابزارهای ساخت مبالغه در شعر مولاناست. پرسش‌ این است که کدام پسوندها می‌توانند در ایجاد مبالغه مؤثّر واقع شوند. روش پژوهش، تحلیلی – توصیفی و مبتنی بر بررسی شواهد و نتیجه‌‌گیری بر اساس آن‌ها بوده است. بنابراین با تمرکز به برخی واژه‌های منحصر به فرد و نوآورانۀ مولانا، طیفی از پسوندهایی که در مبالغه مؤثّرند، نشان داده شده است و از این دید تا کنون به نقش پسوند، به‌‌ویژه در جهان شعر مولانا توجّه نشده است؛ پسوندهایی که مکان را با مبالغه توأم ساخته‌اند و شامل «لان»، «کده» و «ستان» است؛ پسوندهایی که دارندگی صفتی را با مفاهیم متفاوت مثبت یا منفی با مبالغه همراه کرده‌اند و شامل «ناک»، «باره»، «مند» و «گین» است. پسوندهایی که به یاری تشبیه، به مبحث مبالغه پیوند یافته‌اند؛ مانند «وش» و «انه». پسوند «ه» که صفت را با مفهوم کثرت و فراوانی توأم ساخته است‌. پسوند «گری» که رفتار، کار یا صفتی را با فراوانی همراه کرده است و بالاخره پسوند «-َ ک» و «-َ کی» که برای کوچک‌نمایی و تحقیر به کار رفته است. گذشته از این‌‌ها ـ به مثابۀ یکی از دستاوردها ـ پژوهش پیش رو در صدد بوده است که گامی در پیوند بلاغت و دستور زبان برداشته و به پسوند و کارایی آن در ایجاد مبالغه نگاهی تازه بیندازد.
کلیدواژه‌ها
دستور زبان فارسی؛ بلاغت؛ پسوند؛ مبالغه؛ غزلیات شمس؛ مثنوی معنوی
عنوان مقاله [English]
Research on exaggerated suffixes, based on the Ghazaliat-e Shams and Masnavi Manavi
نویسندگان [English]
Seyyed Naser Jaberi Ardakani1؛ Mojahed Gholami2
1Associate Professor Department of Persian Language and Literature, Persian Gulf University, Bushehr, Iran
2Assistant Professor Department of Persian Language and Literature, Persian Gulf University, Bushehr, Iran
چکیده [English]
Review and introduction of some effective suffixes in making Amplification in Persian language Based on a case study of Rumi's poems Amplification is very important in Persian language and literature. But unlike many other rhetorical elements, little attention has been paid to it, and the methods of its construction have often been limited to the same old views. In the classical view, Amplification is divided into three types of Amplification, hyperbole, and Bombast based on the limits of magnification, but no importance is given to the methods of its construction. Accordingly, in this research, the suffix is considered as one of the effective methods in making Amplification and is the basis of research. The main question is which extensions can be effective in creating amplification. The research method was such that in the first stage, Rumi's Masnavi and Shams Ghazal Divan were studied based on the form and use of amplificated elements and then the hypothesis was strengthened that Rumi used suffixes in a special way to make amplification. This study, in addition to finding and inventing some unique and innovative words of Rumi, showed that a range of suffixes are effective in amplification. Suffixes that make the place amplificated include "lan", "kadeh", "stan". Suffixes that amplificate the possessiveness of an adjective include "nak", "bareh", "mand" and "gin". Suffixes that have been linked to the topic of amplification with the help of the simile and the amplification in the simile relation; Like "Wash" and "Anne" And suffixes that combine the adjective with the concept of plurality and abundance Constructions such as "eh" and the suffix "gray" which expresses a behavior, work or adjective that is associated with abundance And finally, the suffixes "-K" and "-Ki", which are used for miniaturization and its special use, show that, at least in the world of poetry, it can be used indefinitely with different attributes and names.
کلیدواژه‌ها [English]
Persian grammar, Rhetoric, Suffix, Exaggeration, Ghazaliat-e Shams, Masnavi Manavi. 
مراجع
  1. ابوالقاسمی، محسن. (1383). دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ چهارم. تهران: سمت .
  2. بامشادی، پارسا؛ انصاری، شادی و نگار داوری اردکانی. (1400). «پسوندهای «- زار» «- کده» و «-ِ ستان» فارسی در چارچوب ساخت واژه‌‌ساختی». فصلنامۀ مطالعات و گویش‌های غرب ایران. دورۀ نهم. شمارۀ 1. صص: 41- 20.
  3. بلوری، مریم. (1396). «نظری به ترکیبات نو و معانی برخی واژگان در غزلیات شمس». زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. سال نهم. شمارۀ 33. صص: 62-39.
  4. بهرامیِ خورشید، سحر و سعید قندی. (1399). «بررسی واژه‌های مشتق مختوم به پسوند «ـار» در زبان فارسی از منظر صرف ساخت». پژوهش‌های زبانی. دورۀ 11. شمارۀ 1. صص: 47 -25.
  5. تبریزی، محمّد خلف. (1342). برهان قاطع. تصحیح محمّد معین. تهران: ابن سینا.
  6. حافظ، شمس‌‌الدین محمّد. (1387). دیوان حافظ. تصحیح سلیم نیساری. تهران: سخن.
  7. حسنی رنجبر، احمد و منصوره هوش‌السادات. (1395). «ابتکارهای مولوی در ساختن سازه‌‌های فعلی نو در غزلیات شمس». سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). دورۀ 9. شمارۀ 1. صص: 136- 115.
  8. دهخدا، علی‌‌اکبر. (1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
  9. جابری، ناصر. (1400). «بهره‌گیری خلاقانۀ مولانا از ویژگی ترکیبی زبان فارسی». فنون ادبی. دورۀ 13. شمارۀ 34. صص: 168- 151.
  10. رضائی، حدائق و عادل رفیعی. (1395). «بررسی شبکة معنایی پسوند مکان ساز «-گاه» با رویکردی شناختی». زبان‌پژوهشی. دورۀ 8. شمارۀ 18. صص: 122 -103.
  11. رواقی، علی. (1391). فرهنگ پسوند در زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  12. ستوده، غلام‌رضا. (1376). «مثنوی در لغت‌نامه». گلستان، فصلنامۀ شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 2. صص: 106- 71.
  13. شعار، جعفر. (1355). پژوهشی در دستور فارسی. تهران: دانشگاه تربیت معلم.
  14. شمیسا، سیروس. (1383). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.
  15. صادقی، علی‌‌اشرف. (1372- 1370). سلسله مقالات «شیوه‌ها و امکانات واژه‌سازی در زبان فارسی امروز». نشر دانش. شماره‌های 77- 64.
  16. صائب تبریزی، میرزا محمّدعلی. (1383). دیوان صائب تبریزی. تهران: علم.
  17. عطّار نیشابوری، فریدالدین. (1387). الهی‌نامه. تصحیح محمّدرضا شفیعی‌‌کدکنی. تهران: سخن.
  18. فرشیدورد، خسرو. (1392). دستور مفصّل امروز. تهران: سخن.
  19. فرغانی، سیف. (1344). دیوان سیف فرغانی. تصحیح ذبیح‌‌الله صفا. تهران: دانشگاه تهران.
  20. فشارکی، محمّد. (1398). نقد بدیع. تهران: سمت.
  21. قوامی، بدریه. (1389). «هنر زبان مولوی در کلیات شمس». زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. سال سوم. شمارۀ 6. صص: 206- 179.
  22. کشانی، خسرو. (1371). اشتقاق پسوندی در فارسی امروز. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  23. کربلایی‌صادق، مهنا و ارسلان گلفام. (1395). «نگاهی بر واژه‌های مرکب و مشتق مکان‌ساز در فارسی: رویکرد صرف‌شناختی». جستارهای زبانی. دورۀ 7. شمارۀ 3. صص: 127- 107.
  24. کلباسی، ایران. (1391). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  25. گلی‌زاده، پروین؛ قاسمی‌پور، قدرت و رضا گورویی. (1395). «نقش ترکیبات اشتقاقی مثنوی در آفرینش قافیه از منظر سبک‌شناسی». نشریۀ ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 19. شمارة 39. صص: 205- 189. 
  26. مولوی، جلال‌‌الدین. (1377) . دیوان غزلیات شمس. تصحیح بدیع‌‌الزّمان فروزانفر. تهران: نغمه.
  27. مولوی، جلال‌‌الدین. (1373). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون. به کوشش نصرالله پورجوادی. تهران: امیرکبیر.
  28. ناتل خانلری، پرویز. (1377). تاریخ زبان فارسی. تهران: فردوس.
  29. نظامی، الیاس ‌‌بن یوسف. (1378). کلیات حکیم نظامی گنجوی. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید قانعی. تهران: بهزاد.
  30. هاشمی‌زرج‌آباد، حسین. (1393). «بازنگاهی به پسوند «گری» با نگاهی به داده‌هایی از آذربایجانی». نشریۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی. سال 4. شمارۀ 7. صص: 217- 193.
  31. همائی، جلال‌‌الدین. (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.
  32. Abrams, M. H. & Harpham, G. (2014). A glossary of literary terms. Cengage learning.
  33. Carston, R., & Wearing, C. (2015). "Hyperbolic language and its relation to metaphor and irony". Journal of Pragmatics. No79. Pp. 79-92. doi: 10.1016/j.pragma. 2015.01.011.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 379
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 378