مدل‌سازی عوامل موثر بر توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات در ایران با استفاده از روش معادلات ساختاری | ||
| علوم و فنون مدیریت اطلاعات | ||
| مقاله 6، دوره 10، شماره 1، فروردین 1403، صفحه 143-174 اصل مقاله (3.88 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/stim.2022.8329.1809 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین حاجی پورفرد1؛ بهزاد سلطانی* 2؛ عباس طلوعی3؛ سید حبیب الله طباطباییان4 | ||
| 1دکتری، گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2دانشیار، دانشکده مهندسی مکانیک، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران | ||
| 3استاد، گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 4دانشیار، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مختلف موثر بر شکل‌گیری و رشد کسب‌وکارهای مبتنی‌بر فناوری اطلاعات و نحوه ارتباط میان این عوامل در ایران است. روش: پژوهش حاضر به صورت آمیخته، طی دو مرحله مختلف کیفی و کمّی، انجام شده است. در این پژوهش، پس از شناسایی و تعریف مسأله، مطالعات مرتبط پیشین مورد بررسی قرار گرفته و ابعاد مدل شناسایی شد. سپس، از طریق 12 مصاحبه نیمه‌ساختاریافته عمیق با مدیران و کارآفرینان، سیاستگذاران فناوری و صاحبنظران حوزه فناوری اطلاعات و همچنین رجوع به منابع آرشیوی، با رویکرد تحلیل محتوا و با استفاده از روش کدگذاری، مدل مفهومی پژوهش در قالب سه مقوله اصلی و نتایج حاصل از توسعه کسب‌وکارهای موضوع پژوهش استخراج گردید. در مرحله کمّی، مدل یاد شده با اعمال اصلاحاتی مختصر، مبنای طراحی پرسشنامه پژوهش قرار گرفت. پرسشنامه طراحی شده، پس از سنجش روایی محتوا، به جامعه‌‌ای متشکّل از سه گروه مختلف از فعالان این صنعت ارسال گردید. این سه گروه عبارتند از: 1) مدیران و عوامل اجرایی کسب‌وکارهای موضوع پژوهش، 2) کارآفرینان و صاحبان این دسته از کسب‌وکارها، و 3) خبرگان دانشگاهی و صاحبنظران. اطلاعات دریافتی از طریق این پرسشنامه‌‌ها، با استفاده از آزمون‌های آماری مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و اعتبار مدل و سازه‌های آن با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. یافته‌ها: پس از انجام مراحل نظام‌مند پژوهش و تحلیل داده‌های حاصل از تجارب مشارکت‌کنندگان در بخش کیفی پژوهش، سه مقوله ویژگی‌های درون‌سازمانی، محرک‌ها و موانع محیطی و عوامل سیاستی، به عنوان مقوله‌های اصلی شناسایی شدند. براساس نتایج بدست آمده، عوامل سیاستی در این مدل یک متغیر برون‌زا و مستقل است که نقشی کلیدی در توسعه این گروه از کسب‌وکارها ایفا می‌کند. این موضوع موید ضرورت حضور دولت و اتخاذ سیاستهای حمایتی از توسعه این کسب‌وکارها است. بُعد دیگری که واجد اهمیت فراوان است و مطابق نتایج این پژوهش، مستقیماً از سیاستهای دولت اثر می‌پذیرد، عوامل محیطی است. دسته سوم از عوامل که به صورت غیرمستقیم از سیاستهای دولت اثر می‌پذیرند، عوامل سازمانی هستند. این عوامل شامل تیم مناسب پروژه و دسترسی به نیروی انسانی متخصص، مدل مناسب کسب‌وکار، تمرکز بر نوآوری و توان بازاریابی و قدرت نفوذ به بازار است. نتیجه‌گیری: توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور مستلزم توجه همزمان به عوامل محیطی و عوامل درون‌سازمانی است و دولت در مقام سیاستگذار نقشی کلیدی بر توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال دارد. از دیدگاه فعالان و کارآفرینان این حوزه، تأمین مالی به عنوان یک گلوگاه جدی در توسعه این کسب‌وکارها شناسایی شده است، بنابراین، ضروری است نهادهای مربوطه، به سیاستهای فعلی در حمایت از این مشاغل و تسهیل تأمین مالی برای این شرکتها توجه ویژه‌ای داشته باشند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| اقتصاد؛ فناوری اطلاعات؛ کسب‌وکارها؛ اقتصاد دیجیتال؛ مدل‌سازی معادلات ساختاری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Modeling the Factors Affecting the Development of Information Technology-Based Businesses in Iran Using the Structural Equation Method | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hossein Hajipourfard1؛ Behzad Soltani2؛ Abbas Tolouei Eshlaghi3؛ Seyyed Habibollah Tabatabaeian4 | ||
| 1Ph.D., Department of Technology Management, School of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. | ||
| 2Associate Professor, Faculty of Mechanical Engineering, Kashan University, Kashan, Iran | ||
| 3Professor, Department of Technology Management, School of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. | ||
| 4Associate Professor, Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Purpose: In recent decades, a significant number of information technology-based businesses have risen to the top of the world's leading companies list. Until the early years of the third millennium AD, large companies and owners of oil wells and mineral resources, along with industrial production complexes that are several decades and several hundred years old, have been the flagships of the list of the largest and most successful companies in the world. However, this leadership has been astonishingly challenged by IT-based start-ups in the last two decades. The value of the production of information technology businesses from the total production of the world increased by about 29% in approximately 5 years, between 2015 and 2020, reaching $24.615 trillion. The share of the digital economy in the total world economy reached about 25%. In other words, the digital economy has absorbed two and a half percent of the traditional economy in just 5 years. These instances underscore the importance of considering the position of information technology-based businesses. According to the 2018 report of the Ministry of Information Technology, the share of the digital economy in the total gross domestic product of the country is approximately six and a half percent, while the global average of this index is around fifteen percent. This fact highlights the need to focus more on the development of these businesses in the country, which is the rationale for conducting the present research. This research was carried out with the aim of identifying the various dimensions influencing the formation and growth of these businesses and how these factors are interconnected in the country. Method: The present research was conducted in two distinct stages, qualitative and quantitative. Initially, the problem was identified and defined, followed by a review of previous related studies to identify the main dimensions of the model. Subsequently, a total of 12 in-depth semi-structured interviews were conducted with managers, entrepreneurs, technology policy makers, and information technology experts. Additionally, archival sources were consulted. Through content analysis and the coding method, the research conceptual model was developed, comprising three main categories. In the quantitative phase, the model was refined to form the basis of the research questionnaire. After assessing the content validity, the questionnaire was distributed to three groups within the industry community: 1) managers and executives of relevant businesses, 2) entrepreneurs and business owners, and 3) academic and business experts. Data collected from these questionnaires were analyzed using various statistical tests, and the validity of the model and its structures were confirmed through structural equation modeling. Findings: After conducting the systematic steps of the research and analyzing the data from the experiences of the participants in the qualitative part of the research, three categories were identified as the main ones: internal organizational characteristics, environmental drivers and obstacles, and political factors. Based on the obtained results, policy factors in this model are an exogenous and independent variable that plays a key role in the development of these businesses. This finding confirms the necessity of the government's presence and adoption of policies to support the development of these businesses. According to the results of this research, another crucial dimension directly affected by government policies is environmental factors. The third category of factors indirectly influenced by government policies includes organizational factors. These factors encompass having the right project team and access to expert human resources, the appropriate business model, a focus on innovation and marketing power, and market penetration power. Conclusion: By identifying these factors, the path becomes clearer for the government and other policy-making institutions. The development of the digital economy in the country necessitates simultaneous attention to environmental and internal factors. The government, as a key policy maker, plays a crucial role in fostering digital businesses. Activists and entrepreneurs in this sector view financing as a significant bottleneck in business development. Therefore, it is imperative for relevant institutions to prioritize current policies that support these businesses and facilitate financing for them. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| IT economy, IT-based Businesses, Digital Economy, Structural Equation Modeling, Semi-Structured Interview, Partial Least Squares Method | ||
| مراجع | ||
|
امجدی، ک.، شافعی، ا. (1396). تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شاخص‌های بهبود فضای کسب‌وکار کشورها (مکانیزمی جهت ارتقای بهره‌وری). مدیریت بهره‌وری (فراسوی مدیریت)، 11(41).
برنامه توسعه ملل متحد (2021). ترسیم نقشه اکوسیستم نوآوری در جمهوری اسلامی ایران.
حاجی‌پور، ب.، موتمنی، ع.، طیبی ابوالحسنی، ا. (1395). فراترکیب عوامل موفقیت تجاری‌سازی محصولات با فناوری پیشرفته. مدیریت نوآوری، 5(4): 19-54.
حاجی‌پورفرد، ح.، سلطانی، ب.، طلوعی اشلقی، ع.، طباطباییان، س.ح. (1401). شناسایی مولفه‌های کلیدی توسعه کسب‌وکارهای خدماتی مبتنی بر فناوری اطلاعات. مدیریت نوآوری، 11(1): 89-114.
خیاطیان، م.، طباطباییان، ح.، امیری، م.، الیاسی، م. (1393). تحلیلی بر عوامل مؤثر بر رشد و پایداری شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران. نوآوری و ارزش‌آفرینی، 3(2): 57-74.
داودی، ن.، اکبری، م.، پاداش، ح. (1395). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر موفقیت نوآوری باز در شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT). توسعه کارآفرینی، 9(2).
داوری، ع.، رضازاده، آ. (1395). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزارPLS. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ سوم.
رضوی، س.م.، رمضان‌پور نرگسی، ق.، حاجی حسینی، ح.، اکبری، م. (1397). تحلیل مدل شکل‌گیری نظام نوآوری فناورانه خودرو گازسوز در ایران. مدیریت توسعه فناوری، 6(4): 55-87.
سایه میری، ع.، عباس خانی، ا. (1398). تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی با روش متاآنالیز. مدیریت اطلاعات، 5(9).
سپهردوست، ح.، خدایی، ح. (1389). اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اشتغال کشورهای منتخب سازمان همکاری اسلامی. اقتصاد و تجارت نوین، 5(19-20).
سوزنچی کاشانی، ا.، طالبی، س.، علی عسگری، و. (1393) بررسی توانمندی‌های سازمانی چهار شرکت دانش‌بنیان در مرکز رشد دانشگاه شریف. سیاست علم و فناوری، 6(3).
صالحی ابر، خ. (1395). اثر مخارج فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشورهای عضو D8. چهارمین کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و حسابداری.
فراهی، ا.، فال سلیمان، م.، حجی‌پور، م.، فلزی، م.، حق‌دوست، ن. (1393). گسترش فناوری اطلاعات، دولت و فضاهای روستایی (مورد مطالعه: روستاهای استان خراسان جنوبی). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 14.
قاضی نوری، س.، مختارزاده، ن.، ابویی، م.، رشیدی آستانه، م. (1398). تبیین چگونگی ایفاء نقش قابلیت‌های پویا در شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌بنیان موفق (حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات). مدیریت توسعه فناوری، 7(2).
کاظمیان، س.، مردانی شهربابک، م. (1395). بررسی دلایل شکست و موفقیت پروژه‌های فناوری اطلاعات در سازمان‌ها. بابل: دومین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری.
کمیجانی، ا.، محمودزاده، م. (1387). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد اقتصادی در ایران (رهیافت حسابداری رشد). پژوهشنامه اقتصادی، شماره 29.
کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (2019). اقتصاد دیجیتال، خلق و تصاحب ارزش: مضامینی برای کشورهای در حال توسعه. گزارش سال 2019 آنکتاد. ترجمه م. محمدی، ا. شریفین، ی. کاکاوندی و ب. محمدی.
مازوکاتو، م. (1396). دولت کارآفرین، نقد اسطوره‌های بخش خصوصی در مقابل بخش عمومی. ترجمه ح. پاداش، ع. نیکونسبتی. انتشارات چشمه.
محجوب عشرت‌آبادی، ح.، میرکمالی، س.م.، اسماعیل مناپ، ش.، مهری، د. (1392). بررسی موانع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در دانشگاه‌های جامع دولتی و ارائه راهکارهای مناسب: پیمایشی پیرامون دانشگاه تهران. مدیریت فناوری اطلاعات، 5(4).
مردانشاهی، م.م. (1396). بررسی عوامل موثر بر توسعه فناوری اطلاعات در شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی. رشد فناوری، شماره 52.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1394). مروری بر سیاستهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه‌های توسعه کشورهای منتخب. انتشارات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری (1399). گزارش اقتصاد دیجیتال ایران. به سفارش ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی. انتشارات سایتک.
مقیمی، س.م.، حسین‌زاده، م. (1392). ارائه مدلی برای بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر بهره‌وری سازمانی با رویکرد فرایندگرا (مطالعه در صنایع استان فارس). مدیریت فناوری اطلاعات، 5(4): 245-266.
مهدوی، ح.، فتح‌اله‌بیاتی، م.، راستی برزکی، م. ( 1387). بررسی عوامل موفقیت شرکت‌های دانش‌محور. رشد فناوری، شماره 4.
نیرومند، پ.، میرجلیلی، ف. (1389). عوامل مؤثر بر موفقیت شرکت‌های نوفناوری‌بنیان در ایران. تهران: چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 321 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 69 |
||