سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه قم

مفیدیان, شراره. (1401). انطباق نظام نامه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت های فراملی. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 9(3), 287-320. doi: 10.22091/csiw.2022.7951.2239
شراره مفیدیان. "انطباق نظام نامه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت های فراملی". پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 9, 3, 1401, 287-320. doi: 10.22091/csiw.2022.7951.2239
مفیدیان, شراره. (1401). 'انطباق نظام نامه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت های فراملی', پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 9(3), pp. 287-320. doi: 10.22091/csiw.2022.7951.2239
مفیدیان, شراره. انطباق نظام نامه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت های فراملی. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 1401; 9(3): 287-320. doi: 10.22091/csiw.2022.7951.2239

انطباق نظام نامه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت ایران مصوب 1398 با فقه و نظام مرسوم شرکت های فراملی

پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب
دوره 9، شماره 3 - شماره پیاپی 33، مهر 1401، صفحه 287-320    اصل مقاله (633.92 K)
نوع مقاله: علمی و پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/csiw.2022.7951.2239
نویسنده
شراره مفیدیان*
استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
چکیده
بدون شک "سودآوری" همیشه نیروی محرکه و زیربنایی پشت همه پیشرفت هاست. اما چون هر سکه دو رو دارد؛ رقابت فزاینده شرکت های تجاری، کیفیت، شفافیت، محیط و جامعه را به طور کلی تحت تأثیر قرار می دهد و همزیستی مسالمت آمیز تجارت و جامعه را به خطر می اندازد. بدین روی مسئولیت اجتماعی می گوید آنچه را از مردم به دست آورده اید به آنها بازگردانید. در مسئولیت اجتماعی نوین، جامعه تنها یکی از ذی نفعان نیست بلکه، هدف اصلی است. در نوشتار حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی این موضوع در فقه و رویه شرکت های فراملی پرداخته شده است. مفهوم مسئولیت اجتماعی در آیات قران کریم و روایات مختلف مورد تاکید می باشد اما سوال این است که دامنه مسئولیت اجتماعی منعکس در نظام نامه مصوب 1398 صنعت نفت ایران و وسعت منطقه ای و موضوعی آن منطبق بر رویه شرکت های فراملی بین المللی در حوزه مسئولیت اجتماعی است و اینکه اساسا این دامنه گسترده موضوعی از بهداشت تا راه سازی و ... آنهم صرفا برای قلمرو سرزمینی ایران صحیح می باشد؟ آنچه در ایران تحت مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت وارد شده است با مفهوم، رویه و رویکرد عملی سایر کشورها متفاوت است.

تازه های تحقیق

برای بازگرداندن و حفظ تعادل عمومی در عرصه اقتصادی و اجتماعی بدیهی است که باید عمیق اندیشیده و در مورد مسئولیت خردمندانه عمل کنیم. اساسی ترین موضوعی که در تدوین نظامنامه مسئولیت اجتماعی مغفول مانده است عدم توجه به مفهوم و ماهیت مسئولیت اجتماعی شرکت هاست. مواردی که در زمره تعهدات قانونی شرکت نیست به نحو فراقانونی قرار است فراتر از چارچوب قانونی از طریق مفهوم مسئولیت اجتماعی به او تحمیل گردد. اما در سیاست گذاری کنونی بعضا ملاحظه می گردد که برخی وظایف وزارت نفت عینا به عنوان مسئولیت اجتماعی مورد تصریح قرار گرفته است. به عنوان نمونه رعایت الزامات زیست محیطی از ضروریات قانونی هرنوع اقدام در عرصه صنعت می باشد و انجام وظایف قانونی ارتباطی با مفهوم مسئولیت اجتماعی ندارد. بدیهی است اگر گامی فراتر از وظایف قانونی و استانداردهای مقرر برداشتیم می توانیم ادعای تحقق مفهوم مسئولیت اجتماعی را داشته باشیم. باید در قانونگذاری خود نیز به این نکته توجه کنیم که مسئولیت اجتماعی صرفا به معنای مشارکت در فعالیت ها و رویدادهای خیرخواهانه نیست. مسئولیت اجتماعی به این معناست که مسئولیت توسعه جامعه را با پیش بینی برنامه های آینده برای استقرار عدالت اقتصادی - اجتماعی و آگاهی از مسئولیت خود در مورد رفاه جامعه پیرامونی، بر عهده بگیریم.

یک موضوع مهم که نباید فراموش شود آنکه دولت به طور قطع به تنهایی قادر به بهبود زندگی مردم نیست زیرا همه امور از توانایی دولتها فراتر است. اگر دولت نتواند تقاضای روزافزون مردمش را برآورده کند، در این صورت شرکت ها باید از دولت حمایت کنند. بدین روی، در صورتی ایفای وظیفه مسئولیت اجتماعی از سوی صنعت نفت می تواند معنای دقیق این مفهوم را در برداشته باشد که بخش غیردولتی صنعت این مهم را بر دوش بگیرد یا با مشارکت بخش خصوصی-عمومی صورت پذیرد و یا حداقل شرکت ملی نفت پس از تبدیل شدن به شرکت فراملی سرمایه گذار این نقش را ایفا کند. نحوه قانونگذاری صحیح در هدایت منابع تخصیصی به حوزه خاص بسیار حایز اثر و کلیدی می‌باشد. اینکه هر شرکت در مناطق عملیاتی خود در محورهای کلان تدوینی توسط دولت و بر طبق آن اولویت‌ها ،‌ اقدامات مربوط به مسئولیت اجتماعی خود را در همان راستا انتخاب و اجرایی کند و در نهایت به مقامات مربوط گزارش ارایه نماید.

کلیدواژه‌ها
مسئولیت اجتماعی شرکت ها؛ دامنه قانونی؛ تعارض با نظام بودجه؛ همسویی با فقه؛ استانداردهای بین المللی
عنوان مقاله [English]
Compliance of the Iranian Oil Industry 2019-Social Responsibility Code with the Jurisprudence and Conventional System of Multinational Companies
نویسندگان [English]
sharareh mofidian
Assistant professor of private law Department, Faculty of Law, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
It is well agreed that "profitability" is a driving force behind all progress. Yet, there are two sides to the coin: (1) increasing competition affects trade competition, quality, transparency, the environment and society in general, and (2) jeopardizes the peaceful coexistence of business and society. Social responsibility holds “give back what you got from people.” In the new social responsibility, society is not only one of the stakeholders but also the main goal. The concept of social responsibility has been emphasized in verses of the Holy Quran and various narrations. In the present study, this issue has been studied in the jurisprudence and practice of transnational companies with a descriptive-analytical method. The study investigates the scope of social responsibility reflected in the regulations approved by the Iranian Oil Industry in 2019 and its regional and thematic scope in accordance with the practice of international transnational companies in the field of responsibility to see if it is social and if the wide range of issues, from health to road construction, etc. are valid only for the territory of Iran. What has been introduced in Iran under social responsibility is that the oil industry is different from the concept, procedure and practical approach of other countries.
کلیدواژه‌ها [English]
Corporate Social Responsibility, Legal Scope, Conflict with the Budget System, Compliance with Jurisprudence, International Standards
مراجع
قرآن کریم.

  1. امیدبخش، اسفندیار، 1385ش، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقت‌نامه‌ها، تهران،شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
  2. آقاسیدجعفرکشفی، مونا، 1395 ش، پیشنهاد تدوین دستورالعمل خاص «مسئولیت اجتماعی صنعت نفت»، همایش مسئولیت اجتماعی صنعت نفت تهران.
  3. باقری کنی، مصباح الهدی، سپهری، مهدی، زمانی، مجید محمد،1394ش، پی جویی ابعاد مسئولیت اجتماعی سازمان از منظر قانون ، مجموعه مقالات دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی.
  4. پاسبان، محمد رضا، اصغری، زینب، 1393 ش، نقش رفتار منصفانه در حل و فصل اختلافات ناشی از سرمایه گذاری خارجی با تاکید بر مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتهای فراملی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال سوم، ش8 .
  5. پنداشته پور، محمدرضا، 1399 ش، مسؤولیت اجتماعی شرکتهای تجاری، فصلنامه پژوهش های حقوقی میان رشته ای، دوره اول، ش2.
  6. حسین‌پورسنبلی، علیرضا،نوروزی، محمدرضا، 1393 ش، گفتمان مسئولیت اجتماعی برای شرکتها و سازمانها: پیدایش، اهمیت و مزایا، انتشارات انتخاب.
  7. زیسو نگوسانگ، مایکل، مترجمین: طیبی ابوالحسنی؛ سید امیرحسین، روحانی راد، شاهین، 1396 ش، چگونگی پاسخ شرکتهای بین المللی نفت و گاز به سیاستهای توان داخل در کشورهای درحال توسعه ی تولیدکننده نفت؛ تحقیق روایتی، فصلنامه سیاست نامه علم و فناوری، دورۀ ۷ ش 4.
  8. سیاست‌ها و نظام‌نامه نحوه ایفای مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت نفت مصوب شهریور 1398 ش.
  9. طارم سری، مسعود و دیگران، 1385 ش، اسناد حقوقی سازمان جهانی تجارت: نتایج مذاکرات تجاری چندجانبه دور اروگوئه، تهران،موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
  10. طالبیان، سید امیر، مفیدیان، شراره، 1394ش، پیشنهاد ساختار مسئولیت اجتماعی شرکتها در صنعت نفت ایران: داوطلبانه یا اجباری، سومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
  11. طهماسبی، هامون، طهماسبی، آرش، 1389 ش، شرکت های بین المللی نفتی و مسئولیت اجتماعی(با نگاهی موردی به ایران)، هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت.
  12. عسکری، پوریا، 1394 ش، حقوق سرمایه گذاری خارجی در رویه داوری بین الملل، تهران،انتشارات شهر دانش.
  13. فیاضی آزاد، علی، رحمتی، محمدحسین، خنیفر، حسین، 1396 ش، طراحی مدل عوامل موثر بر مسئولیت اجتماعی شرکت ملی نفت ایران، مدیریت سرمایة اجتماعی دورة 4 ،ش 2 .
  14. مصفا، نسرین، مسعودی، حیدرعلی، 1398 ش، تحول مسئولیت شرکت های چند ملیتی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، ش 4.
  15. معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی دفتر: مطالعات انرژی، صنعت و معدن، 1394 ش، شماره مسلسل:19541 ، گزارش پیشگفتاری بر آسیب شناسی صنعت نفت ایران.
  16. مفیدیان، شراره، 1396 ش، مزایای پای بندی به مسئولیت اجتماعی شرکت ها در عرصه تجارت بین الملل، هفته نامه دانش نفت، سال دوازدهم.
  17. ‌نوری یوشانلویی، جعفر، جوهر، سعید، 1393 ش، مفهوم شناسی مسئولیت اجتماعی شرکتهای تجاری در حقوق‌آلمان،‌ فرانسه،‌ انگلستان‌ و‌ ایران با‌ رویکرد تطبیقی، مطالعات حقوق تطبیقی دورة 5 ،ش 2.
  18. Bénabou, R., & Tirole, J. (2010). Individual and corporate social responsibility. Economica, 77(305), 1-19.
  19. Burke, L., & Logsdon, J. M. (1996). How corporate social responsibility pays off. Long range planning, 29(4), 495-502.
  20. Carroll, A. B. (1999). Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct. Business & society, 38(3), 268-295.
  21. Faria, J. A. E. (2002). The UNCITRAL Legislative Guide on Privately Financed Infrastructure Projects. The Journal of World Investment & Trade, 3(2), 211-229.
  22. Lim, A. Y. (2012). The Global Expansion of Corporate Social Responsibility: Emergence, diffusion, and reception of global corporate governance frameworks (Doctoral dissertation, University of Michigan).
  23. Melé, D. (2008). Corporate social responsibility theories. The Oxford handbook of corporate social responsibility, 47, 82.
  24. Khan, M. T., Khan, N. A., Ahmed, S., & Ali, M. (2012). Corporate social responsibility (CSR)–definition, concepts and scope. Universal Journal of Management and Social Sciences, 2(7), 41-52.
  25. Srivastava, A. K., Negi, G., Mishra, V., & Pandey, S. (2012). Corporate social responsibility: A case study of TATA group. IOSR Journal of Business and Management, 3(5), 17-27.
  26. The National Natural Gas Policy (2013), The National Natural Gas Policy Of TANZANIA, 2013, Available: Tanzania.go.go.tz/egov _uplouds/documents/ natural_ gas_policy_ approved_sw.pdf
  27. Trisnadewi, A. E., & Amlayasa, A. (2020). Corporate Values: The Role Of Corporate Social Responsibility, Managerial Ownership And Profitability In Indonesia. American Journal of Humanities and Social Sciences Research (AJHSSR), 4(7), 279-287.
  28. globalreporting.org/information/about-gri/Pages/default.aspx.

Persian Sources in English:

  1. Aqaseyed Jafar Kashfi, Mona, (2016), Proposing the development of a special instruction "Social responsibility of the oil industry", Tehran Oil Industry Social Responsibility Conference.
  2. Askari, Pouria, (2015), Foreign Investment Law in International Arbitration, Shahr-e Danesh Publication.
  3. Bagheri Kani, Mesbah Al-Huda; Sepehri, Mehdi; Zamani, Majid Mohammad, (2015), Searching for the dimensions of social responsibility of the organization from the perspective of law, Proceedings of the Second International Congress of Islamic Humanities.
  4. Deputy of Infrastructure Research and Production Affairs Office: Energy Studies, Industry and Mining, (2015), Serial Number: 19541, A Report on the Pathology of Iran's Oil Industry.
  5. Fayazi Azad, Ali; Rahmati, Mohammad Hussein; Khanifar, Hossein, (2017), Designing a Model of Factors Affecting the Social Responsibility of the National Iranian Oil Company, Social Capital Management, Volume 4, Number 2.
  6. Hosseinpour Sanbali, Alireza; Nowruzi, Mohammad Reza, (2014), The Discourse of Social Responsibility for Companies and Organizations: Origin, Importance and Benefits, Gozide Publication.
  7. Mofidian, Sharareh, (2017), Benefits of adhering to corporate social responsibility in the field of international trade, Danesh Naft Weekly, Year 12.
  8. Musafa, Nasrin; Masoudi, Heidar Ali, (1398), Transformation of Responsibility of Multinational Companies, Quarterly Journal of Politics, Journal of the Faculty of Law and Political Science, Volume 40, Number 4.
  9. Nouri Yoshanloui, Jafar, Johar, Saeed, (2014), The Concept of Corporate Social Responsibility in German Law ‌ France, ‌ England ‌ and Iran with a Comparative Approach, Comparative Law Studies Volume 5, Number 2.
  10. Omidbakhsh, Esfandiar, (2006), World Trade Organization: Structure, Rules and Agreements, Commercial Publishing Company.
  11. Pandashtehpour, Mohammad Reza, (1399), Social Responsibility of Commercial Companies, Quarterly Journal of Interdisciplinary Legal Research, First Volume, Second Issue.
  12. Pasban, Mohammad Reza; Asghari, Zeinab, (2014), The role of fair behavior in resolving disputes arising from foreign investment with emphasis on the concept of social responsibility of transnational corporations, Quarterly Journal of Private Law Research, Third Year, No. 8.
  13. Policies and regulations on how to fulfill social responsibilities in the oil industry, approved in September (2017).
  14. Tahmasebi, Hamoon; Tahmasebi, Arash, (2010), International Oil Companies and Social Responsibility (Case Study: Iran), 8th International Management Conference.
  15. Talebian, Seyed Amir, Mofidian, Sharareh, (2015), Proposing the structure of corporate social responsibility in the Iranian oil industry: Voluntary or compulsory, Third National Conference on Sustainable Development in Educational Sciences and Psychology, Social and Cultural Studies.
  16. Tarom Siri, Massoud, (2006), WTO Legal Documents: Results of Multilateral Trade Negotiations Around Uruguay, Institute for Business Studies and Research.
  17. Zisu Nguosang, Michael, Translators: Taybi Abolhassani; Rouhani Rad, Shahin, (2017), How International Oil and Gas Companies Respond to Domestic Power Policies in Oil-Developing Countries; Narrative Research, Science and Technology Policy Quarterly, Volume 7, Number 4.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 850
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 509