سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه قم

سلیمانی, علی, موحدی, محمدرضا. (1400). نقد بلاغی و زبانی دفتر اول «شرح جامع مثنوی معنوی» کریم زمانی. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 11(20), 89-117. doi: 10.22091/jls.2022.6489.1306
علی سلیمانی; محمدرضا موحدی. "نقد بلاغی و زبانی دفتر اول «شرح جامع مثنوی معنوی» کریم زمانی". پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 11, 20, 1400, 89-117. doi: 10.22091/jls.2022.6489.1306
سلیمانی, علی, موحدی, محمدرضا. (1400). 'نقد بلاغی و زبانی دفتر اول «شرح جامع مثنوی معنوی» کریم زمانی', پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 11(20), pp. 89-117. doi: 10.22091/jls.2022.6489.1306
سلیمانی, علی, موحدی, محمدرضا. نقد بلاغی و زبانی دفتر اول «شرح جامع مثنوی معنوی» کریم زمانی. پژوهش‌های فلسفی -کلامی, 1400; 11(20): 89-117. doi: 10.22091/jls.2022.6489.1306

نقد بلاغی و زبانی دفتر اول «شرح جامع مثنوی معنوی» کریم زمانی

پژوهش های دستوری و بلاغی
مقاله 4، دوره 11، شماره 20، اسفند 1400، صفحه 89-117    اصل مقاله (490.41 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/jls.2022.6489.1306
نویسندگان
علی سلیمانی* 1؛ محمدرضا موحدی2
1دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران
2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
تا به امروز شروح فراوانی بر مثنوی مولانا نوشته شده‌‌ که «شرحِ جامعِ مثنوی معنوی» نیز یکی از آنهاست. این شرح به علت جامعیّت و بی‌‌نیاز کردن نسبی مخاطبان از مراجعه به دیگر شروح نوشته شده بر مثنوی، مورد علاقۀ مولاناپژوهان است. علی‌‌رغم زحمات فراوان استاد کریم زمانی در جمع‌‌آوری نوشته‌‌های دیگر شارحان و شرح برخی از ابیات، در این شرح کاستی‌‌هایی به چشم می‌‌خورد. نویسندگان این مقاله با کمال احترام به استاد کریم زمانی، برآنند تا با تکیه بر بافت موقعیتی ابیات و استفاده از نشانه‌‌های درون‌متنیِ مثنوی، به نقد و بررسی دفتر اول «شرحِ جامعِ مثنوی معنوی» بپردازند. بی‌شک نقد و بررسی تمامی ابیات این دفتر، خارج از ظرفیت این مقاله است؛ از این رو در این پژوهش با دسته‌‌بندی دلایلِ نارسایی‌‌های موجود در دفتر اول این شرح و آوردن یک یا چند نمونۀ مرتبط با آن، تلاش خواهد شد تا تصویری مختصر از کاستی‌‌های زبانی و بلاغی این شرح ارائه شود. از رهرو نقد و بررسی دفتر اول این شرح دریافتیم که به علت وجود مواردی همچون: بی‌توجهی به بافت موضوعی، بسنده کردن بر معنای ظاهری و عدم ذکر معنای باطنی و عرفانی ابیات، خوانش نادرست ابیات، بی‌ربط بودن توضیحات داخل قلاب با منظور اصلی بیت، بی‌توجهی به تغییر متکلم و مخاطب ابیات، بی‌توجهی به موقوف‌المعانی بودن ابیات و...، معنای برخی از ابیات مثنوی مغایر با نیّت اصلی و معنای مد نظر مولاناست و همچنان جای خالی شرح مناسبی از مثنوی معنوی احساس می‌شود.
کلیدواژه‌ها
کریم زمانی؛ شرح جامع مثنوی معنوی؛ مولوی؛ نقد دفتر اول؛ نقد بلاغی و زبانی
عنوان مقاله [English]
Rhetorical and linguistic critique of the first book of "Comprehensive Description of Masnavi Manavi" by Karim Zamani
نویسندگان [English]
ali soleimani1؛ Mohammad Reza Movahedi2
1PhD in Persian Language and Literature, Qom University, Qom, Iran
2Associate Professor Department of Persian Language and Literature, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
Up to now, many descriptions have been written on Rumi's Masnavi, one of which is the "Comprehensive Description of the Masnavi Manavi". This description is of interest to researchers in the field of Rumi due to its comprehensiveness and the relative needlessness for the audience to refer to other descriptions written on Masnavi. Despite the great efforts of Professor Karim Zamani in compiling the writings of other commentators and the explanation of some verses, there are some shortcomings in this description. The authors of this research, with full respect to Professor Karim Zamani, intend to critique and review the first book of the "Comprehensive Description of the Masnavi Manavi" by relying on the situational context of the verses and the signs of the text. Certainly, the critique of all the verses of this book is beyond the capacity of this research; Therefore, in this study, by categorizing the reasons for the deficiencies in the first book of this description and giving one or more related examples, an attempt will be made to provide a brief picture of the linguistic and rhetorical shortcomings of this description. Through reviewing the first book of this description, we found that due to such things as: ignoring the thematic context, being satisfied with the external meaning and not mentioning the esoteric and mystical meaning of the verses, incorrect reading of the verses, irrelevant explanations in the Brackets with the main purpose of the verse, ignoring the shift of the speaker and the addressee of the verses, ignoring the run-on-lines, etc., the meaning of some verses of Masnavi is contrary to the main intention and meaning intended by Rumi, and there is still a lack of proper description of the Masnavi Manavi.
کلیدواژه‌ها [English]
Karim Zamani, Comprehensive Description of Masnavi Manavi, Rumi, first book critique, rhetorical and linguistic critique
مراجع
  1. احمدی دارانی، علی‌اکبر و مرتضی رشیدی‌آشجردی. (1389). «مقایسه و تطبیق چهار شرح از مثنوی با آغاز دفتر سوم». پژوهش‌های زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان. پیاپی 8. شمارۀ 4. صص: 58 - 43.
  2. اقبال، فرزاد و سهیلا موسوی‌سیرجانی. (1392). «شرح صوری در حل مشکلات مثنوی». ادبیّات عرفانی و اسطوره‌شناختی. سال 9. شمارۀ 31. صص: 39 - 22.
  3. انزابی‌نژاد، رضا. (1384). «جلال مولوی و کمال فروزانفر در نگاهی به شرح‌های مثنوی». مولوی پژوهی. سال 2. شمارۀ 4. صص: 24 - 13.
  4. ایران‌منش، محمّد. (1391). «نقدی بر شرح جامع مثنوی معنوی». مجموعه مقالات هفتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران. جلد 2. صص: 152 – 143.
  5. آقاحسینی، حسین و امید ذاکری‌کیش. (1392). «بررسی و نقد شروح مثنوی با تکیه بر توجه آنها به روایت، پیوستگی ابیات و متن مثنوی». ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 16. شمارۀ 34. صص: 13 - 1.
  6. بلخی، جلال‌‌الدین محمّد. (1396). مثنوی معنوی. تصحیح محمّدعلی موحد. چاپ 1. تهران: هرمس. پورنامداریان، تقی. (1384). در سایۀ آفتاب: شعر فارسی و ساخت‌‌شکنی در شعر مولوی. چاپ 4. تهران: سخن.
  7. رئیسی، احسان. (1396). «آسیب‌شناسی شروح مثنوی از حیث بی‌توجهی به سنّت عرفانی مولانا». شعر پژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز. سال 9. شمارۀ 3. صص: 116 - 93.
  8. زمانی، کریم. (1379). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر پنجم. چاپ 3. تهران: اطلاعات. زمانی، کریم. (1387). شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر اول. چاپ 26. تهران: اطلاعات.
  9. سلیمان منصوری، هستی و دیگران. (1393). «مقایسه اختلافات شرح مثنوی نیکلسون در دفتر اول با شرح مثنوی استادان فروزانفر، کریم زمانی و استعلامی». تحلیل و نقد متون زبان و ادبیّات فارسی. شمارۀ 21. صص: 53 - 25.
  10. سلیمانی، علی و محمّدرضا موحدی. (1399). «تأملی بر دفتر پنجم شرح جامع مثنوی معنوی». پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی. سال 20. شمارۀ 4. صص: 288 - 265.
  11. شجری، رضا. (1386). معرفی و نقد و تحلیل شروح مثنوی. چاپ 1. تهران: امیرکبیر.
  12. صفوی، کورش. (1391). آشنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی. چاپ 1. تهران: سخن.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,052
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,207