چالش‌های حقوقی کتابخانه‌های دیجیتالی برخط | ||
| علوم و فنون مدیریت اطلاعات | ||
| مقاله 9، دوره 8، شماره 2، تیر 1401، صفحه 231-256 اصل مقاله (4.36 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/stim.2021.7106.1609 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن لعل علیزاده* ؛ احمد فدوی | ||
| استادیار، گروه حقوق، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| هدف: دیجیتالی‌سازی، راهی برای سازماندهی و ارائه بهتر اطلاعات است که دسترسی عموم مراجعان به آن را آسان‌تر خواهد کرد. با وجود این، حقوق مالکیت فکری که بر اساس دیدگاه‌های مولف‌محور ایجاد شده، چالش‌هایی را برای کتابخانه‌ها ایجاد کرده است؛ تا جایی که امروزه به عنوان یک ضرورت باید گفت که این حقوق به یک انقلاب فکری نیاز دارد تا موازنه میان حقوق مالکان آثار و جامعه همواره تضمین شود. به طور سنّتی، وقتی کتابخانه‌ای اقدام به خرید یک کتاب از ناشر می‌کند، طبق نظریه «اولین فروش یا اسقاط حق» دیگر آن نسخه خریداری شده، پس از آن مشمول قواعد کنترلی کپی رایت نخواهد بود. امانت دادن کتاب در کتابخانه‌ها نیز دقیقاً بر همین مبنای حقوقی استوار است. اما این مبنا در خصوص امانت کتب در کتابخانه‌های الکترونیکی چندان کارایی ندارد. بنابراین، به زعم برخی، در حال حاضر مقررات حقوق مولفان، اسقاط حق را فقط ناظر به اشیاء ملموس نظیر کتب چاپ شده، قلمداد کرده است و در مقابل، وضعیت آثار دیجیتالی مبهم است. هدف پژوهش حاضر این است که با دسته‌بندی منابع، تا جایی که ممکن است این ابهامات برطرف شود. روش‌شناسی: این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از جهت شیوه گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن، کیفی- توصیفی است. نتایج: کتب و آثار دیجیتالی کتابخانه‌های دیجیتالی از حیث وضعیت حقوق چاپ و نشر و به ویژه وضعیت حقوقی دسترسی به آن‌ها، به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؛ نخست، آثار دارای حق چاپ و نشر (مورد حمایت)؛ دوم، آثاری که صاحب حق چاپ و نشر آن ناشناس است و سرانجام، آثاری که تجدید چاپ نمی‌شوند. راه حلی که موجب تقویت کتابخانه‌های دیجیتالی می‌شود، تعلق و اختصاص آثار ناشناس و آثاری که تجدید چاپ نمی‌شوند، به حوزه عمومی (قلمروی همگانی) است. تبدیل این آثار به عنوان بخشی از مالکیت عمومی و همگانی، ارتباط اثر با خالق آن را قطع نمی‌کند و در واقع این آثار به طور کلی واجد یک خانواده شده و این خانواده (جامعه) از آن لذت برده و از منافع آن بهره‌مند خواهد شد. نتیجه‌گیری: وجود یک چارچوب جامع مقرراتی حمایت‌کننده از کتابخانه‌های دیجیتالی آنلاین و حمایت و گسترش دانش و آگاهی‌های عمومی یک نیاز و ضرورت بنیادی است. در عصر کنونی، کتابخانه‌های دیجیتالی اصلی‌ترین محمل دسترسی به دانش و آگاهی محسوب می‌شوند و رفع انحصارات و غنی‌سازی کتابخانه‌های دیجیتالی در این حوزه، بسیار تعیین‌کننده است. بازنگری در قوانین سخت‌گیرانه حقوق مولفان به نفع تولید دانش و اطلاعات و فرهنگ عمومی، و نیز گسترش قوانین کپی رایت در جهت کمک به تولید دانش اطلاعات و فرهنگ، ضروری است. پیشنهادهای حقوقی بسیاری برای حل مشکل آثار واجد حق چاپ و نشر ارائه شده است. اصلاح قوانین حقوق مولفان و معافیت یا مستثنی شدن کتابخانه‌ها از دایره شمول قوانین حقوق مولفان و حمایت دادگاه‌ها از دکترین اسقاط حق در آثار دیجیتالی، از زمره این پیشنهادها است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آثار دیجیتالی؛ دیجیتالی شدن؛ کتابخانه‌های دیجیتالی؛ کپی رایت؛ حق چاپ و‌نشر؛ حقوق نشر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Legal Challenges of Online Digital Libraries | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohsen Lal alizadeh؛ Ahmad Fadavi | ||
| Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Social Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Aim: Digitization is a way to better organize and present information that will make it easier for the general public to access it. Nevertheless, intellectual property rights based on author-centered perspectives pose challenges for libraries; To the extent that today it is a necessity to say that these rights need an intellectual revolution to always ensure a balance between the rights of the owners of works and society. Traditionally, when a library buys a book from a publisher, according to the "first sale or exhaustion" theory, the purchased copy is no longer subject to copyright control rules. Lending books in libraries is based on exactly the same legal basis. But this basis is not very effective in lending books to e-libraries. So from the point of view of some, At present, copyright law presupposes the or exhaustion of rights only to tangible objects, such as printed books, and vice versa; The status of digital works is ambiguous. The main goal of the present research is to resolve these ambiguities as much as possible by categorizing the sources. Methodoligy: This research is practical in terms of purpose and qualitative-descriptive in terms of the method of data collection and analysis. Findings: Books and digital works Digital libraries are divided into three categories in terms of the status of publishing rights and especially the legal status of access to them; First, copyrighted works (sponsored); Second, Orphan Works And finally, Out-Of-Print Works. The solution that strengthens digital libraries is to assign Orphan and Out-Of-Print Works to the public domain. The transformation of these works as part of public ownership does not sever the connection of the work with its creator, and in fact, these works generally have a family and this family (society) will enjoy it and benefit from its benefits. Conclusion: The existence of a comprehensive regulatory framework supporting online digital libraries and protecting and expanding public knowledge and awareness is a fundamental need and necessity. Today, digital libraries are considered the main means of access to knowledge and awareness, and removing monopolies and enriching digital libraries is very decisive in this field. It is necessary to review the strict laws of authors' rights in favor of the production of knowledge and information and public culture, as well as the expansion of copyright laws in order to help the production of knowledge, information and culture. Many legal proposals have been submitted to resolve the issue of copyrighted works. These proposals include, Legislative amendment of copyright law, special library exemption and Courts’ intervention to uphold digital exhaustion. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Digital works, Digitization, Digital libraries, Copyright | ||
| مراجع | ||
|
باقری، م.، احدزاده، ع. (1393). قابلیت اعمال تئوری تحلیل منافع عمومی در دعاوی نقض حقوق مالکیت فکری. مطالعات حقوق خصوصی، 44(2)، ۱۳۷- ۱۵۴.
شاکری، ز. (1394). استفاده منصفانه از آثار ادبی و هنری؛ حقی برای جامعه؟!. مطالعات حقوق خصوصی، 45(2)، ۲۰۷-۲۲۳.
میرحسینی، س.ح. (1385). فرهنگ حقوق مالکیت معنوی. تهران: میزان، ج2. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 563 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 385 |
||