واقعیت از نگاه محمدباقر صدر و ملاصدرا | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 5، دوره 22، شماره 2، تیر 1399، صفحه 97-118 اصل مقاله (7.76 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/jptr.2020.5431.2303 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن لاهوتیان* 1؛ جمال سروش2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفۀ اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار، گروه فلسفه، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران | ||
| چکیده | ||
| شناسایی واقعیت از نگاه صدرالمتألهین که تساوی واقع با وجود را امری بدیهی تلقی می‌کند، همان وجودشناسی است. اما شهید سید محمدباقر صدر با انکار بداهت این تساوی، سعی می‌کند با استناد به صدق قضایایی که مطابقی موجود در خارج ندارند، واقعیت را اعم از وجود نشان دهد. اگرچه این ادعا، در اندیشۀ اسلامی طرف‌دارانی چون معتزله را دارد، اما شهید صدر هم در انگیزۀ بیان این ادعا، هم در محتوای آن و هم در ادلۀ ارائه شده برای آن، از معتزلیان فاصله گرفته و دیدگاهی متقن عرضه کرده است. به‌هرحال نتیجۀ این اختلاف مبنایی میان صدر و صدرا، دو توصیف کاملاً متفاوت از عالم واقع است، اگرچه نسبت واقعیت با وجود، ماهیات، معقولات ثانی فلسفی، معدومات و مدرکات عقل عملی در این دو نگاه، قرابت‌های زیادی نیز با هم دارند. پژوهش حاضر با نگاهی تطبیقی، ابتدا عالم واقعِ صدری را در کنار وجودشناسی صدرایی، تبیین و ارزیابی کرده است، سپس نشان داده که این دو متفکر با وجود اختلافات مبنایی در بداهت برخی گزاره‌ها، روش مشابهی را در شناسایی واقعیت به کار بسته و در تعارض میان برهان و بداهت، هر دو جانب برهان را گرفته‌اند. در نهایت چرایی و چگونگی تجدیدنظر آن‌ها در گزاره‌هایی که بدیهی به نظر می‌رسیدند، تبیین شده و منشأ آن، تفاوت و مرز میان وجدان عدم و عدم وجدان، دانسته شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واقعیت؛ صدر؛ شیئیت؛ صدرا؛ معقولات ثانی فلسفی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reality According to Muhammad Baqir Sadr and Mulla Sadra | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hasan Lahootiyan1؛ Jamal Sorush2 | ||
| 1PhD student of Islamic Philosophy, Department of Philosophy, Faculty of Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Literature, Malayer University, Malayer, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| According to Mulla Sadra and his Transcendental Wisdom which considers reality being equal to existence to be a self-evident matter, ontology means recognizing reality. However, Muhammad Baqir Sadr tries to show reality to be general and inclusive of existence by denying the self-evidence of this equality. Even though this claim has other advocates like the Muʿtazilites in Islamic thought; however, Sadr is distinguished from them in the purpose of declaring such a claim, its content, and in the arguments presented for it and has formed a well-established view in this regard. To recognize reality, Sadr designates an identifier and strives to discover instances of it based on that. The identifier of reality is that it is independent of the agent’s understanding and validation, and the mind is not active in perceiving it; rather, it is passive concerning the external world. Therefore, any true proposition that denotes the external for us and does not arise from the mind or validation shows us a part of reality. He concludes the actualization of another type of external reality by citing the truth of external theorems where either the subject or the predicate or both do not exist externally and suggests essential reality alongside reality actualized through existence. Although the matter of which theorems are true and essentially what is the criterion of the truth of theorems is an epistemological issue to which Islamic philosophers have responded with the “logical thing-in-itself” argument. However, Sadr pursues the discussion of philosophical thing-in-itself with an ontological approach. Based on the aforementioned identifier, the real world, according to Sadr, is formed of different and heterogeneous matters which are not necessarily present externally. The category of substance, quality, and quantity are realities externally existent; while the reality of connectives, philosophical intelligibles, the category of genitives, the requisites of quiddities, perceptible of the practical intellections and non-beings, are all realities that do not exist externally and are essential. In contrast, according to Mulla Sadra, reality is explained through the foundation of the principality of existence. Principal reality is the individual of existence and all else, like the ten categories of quiddity, philosophical intelligibles, and even … possess reality through existence. The present study strives to first explain reality’s relationship with the following three concepts: 1) existence; 2) quiddity and 3) secondary philosophical intelligibles and examine the way it is affirmed and its important instances. It then compares Sadr’s real world with Mulla Sadra’s ontology and after responding to some of the issues raised against Sadr’s view, concludes that despite the foundational differences in the self-evidence of some of the propositions, they have both utilized similar methods in recognizing reality and have paid attention to the difference between “lack of existence” and “the existence of non-being” in the conflict between argument and self-evidence and have advocated for argument by revising their view regarding an issue that manifests as self-evident. Mulla Sadra considers “the necessity of attribution of the existence of both sides in the context of attribution” to be an argument through which he shunts the self-evidence of the proposition that “non-being attributes do not exist externally” and does not see the inexistence of these attributes externally to be a proof that they do not exist. In contrast, Sadr rejects that “reality equals existence” by citing that “the truth of theorems which do not have a matching existence externally” and the lack of existence of a correspondent of such theorems externally Mulla Sadra, does not mean that they are not real. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muhammad Baqir Sadr, Mulla Sadra, Reality, Secondary philosophical intelligibles, existence | ||
| مراجع | ||
|
ابن سینا. (1394). الالهیات من کتاب الشفاء. (چاپ پنجم). (تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی). قم: موسسه بوستان کتاب. ابن سینا. (1435ق). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه. اسالم، عباس؛ فقیه، حسین. (1398). تبیین و نقد نگاه شهید صدر به عالم واقع. تأملات فلسفی، 9(23)، 197۔224. اسماعیلی، مسعود. (1389). معقول ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. امینی‌نژاد. علی. (1394). حکمت عرفانی. (چاپ سوم). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. جوادی آملی، عبدالله. (1386). رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه. (چاپ سوم). بیجا: مرکز نشر اسراء. حسینی حائری، سید کاظم. (1432ق). مباحث الاصول۔القسم الاول. قم: دارالبشیر. حسینی حائری، سید کاظم. (1433ق). مباحث الاصول۔القسم الثانی. (چاپ سوم). قم: دارالبشیر سبزواری، ملاهادی. (بی‌‌تا). شرح المنظومه. (تعلیقه: حسن حسن‌زاده آملی). بیروت: موسسه التاریخ العربی. شیروانی، علی. (1386). فر ااخلاق. (چاپ دوم). بیجا: انتشارات کانون اندیشه جوان. صدر، سید محمدباقر. (1394). گفتارهای بنیادین. (ترجمه: سید ابوالقاسم حسینی ژرفا). قم: دارالصدر. صدر، سید محمدباقر. (1426ق). دروس فی علم الاصول. (چاپ هفتم). قم: موسسه النشر الاسلامی. شیرازی، صدرالمتالهین(ملاصدرا) (1394). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. (چاپ نهم). (تصحیح: سید جلال‌الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب. شیرازی، صدرالمتالهین (ملاصدرا) (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. (ج1). بیروت: دار احیاء التراث العربی. طباطبایی، سید محمدحسین. (1436ق). نهایه الحکمه. (چاپ هشتم). قم: موسسه النشر الاسلامی. عبدالساتر، حسن. (1423ق). بحوث فی علم الاصول. بیجا: محبین. محمدی منفرد، بهروز. (1392). واقع‌گرایی اخلاقی با تاکید بر اندیشۀ صدرایی. پژوهش‌‌نامه اخلاق، 6(19)، 99۔118. مصباح یزدی، محمدتقی. (1394). آموزش فلسفه. (چاپ دوم). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. مظفر، محمدرضا. (1426ق). المنطق. (تعلیقه: غلامرضا فیاضی). (چاپ چهارم). بیجا: موسسه النشر الاسلامی. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1433ق). بحوث فی علم الاصول. بیجا: موسسه الفقه و معارف اهل بیت (ع). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,097 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 936 |
||