معمای تناسخ و راه حل آن در نظریۀ استکمال نفس محمد بن زکریای رازی | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 1، دوره 22، شماره 2، تیر 1399، صفحه 5-25 اصل مقاله (7.52 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/jptr.2019.4400.2131 | ||
| نویسندگان | ||
| احد فرامرز قراملکی1؛ محمد مهدی منتصری* 2؛ زینب برخورداری3 | ||
| 1استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری الهیات و فلسفه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| محمد بن زکریای رازی - فیلسوف دگر‌‌اندیش قرن سوم هجری - همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. رازی نظریه‌ای در باب استکمال نفس دارد که او را به قائل شدن به «تناسخ» وادار کرده است، اما دیدگاه تناسخِ رازی به تعارض دو گزاره می‌انجامد: 1) عقلانیت مختص انسان است؛ 2) نفسِ انسان وارد بدن حیوان شده و در نهایت، به بدن انسان باز می‌گردد. این تعارض دو سؤال را در پی دارد: چگونه نفس در بدن انسان، دارای عقل و در بدن حیوان، فاقد عقل است؟ اگر نفسِ حیواناتْ فاقدِ عقل است، چگونه پس از مرگ بقا می‌یابد؟ برای حل این معما، ترزا آنه دروارت به سلسله مراتب عقلانیتْ در میان حیوانات قائل شده و پیتر آدامسون، ضمن نقد دیدگاه دروارت، انتساب تناسخ به رازی را مردود دانسته است. نگارندگان با گزارش و تحلیل انتقادی هر دو دیدگاه و با استفاده از تحلیل توصیفی و انتقادی راه حل خود مبنی بر عدم اشتراط عقلانیت در بقای نفس را ارائه کرده و عقلانیت را حالتی غیر ذاتی برای نفس دانسته‌اند که تنها در بدن انسان تحصیل می‌شود. گرچه دیدگاه تناسخ با اشکالات فراوان مواجه است، اما این بررسی می‌تواند زمینه را برای پژوهش‌های بعدی دربارۀ بازنگری در ماهیت نفس هموار کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| محمد بن زکریای رازی؛ استکمال نفس؛ عقل؛ حیوان؛ تناسخ | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Dilemma of Reincarnation and its Solution in Al-Razi’s Theory of Perfection of the Soul | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ahad Faramarz Qaramaleki1؛ MohammadMehdi Montaseri2؛ Zeinab Barkhordari3 | ||
| 1Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| 2Ph.D. Student of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| 3Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Muhammad Ibn Zakariya al-Razi, the famous physician and philosopher of the Islamic world, has been considered by many researchers in different aspects. His theory of perfection of the soul, however, is not much appreciated in recent scholarship. Without learning philosophy, he believes the soul cannot be perfected and released from the body after death. This proposition begs the question: What will be the fate of the soul after death if it is not sufficiently perfected? Reincarnation, responds al-Razi. His view on reason and reincarnation sets forth a dilemma in his philosophy. The conception of reincarnation implies two propositions: (1) only human beings are rational, and (2) the transmigrated soul eventually returns to the human body, so that it once again tries to achieve perfection. These propositions raise two questions: Why is the soul rational in the human body and irrational in animals? If rationality is an accident for the souls, how does it survive death? This paper aims to provide a flawless solution for this dilemma through a critical analysis method. Before this, previous attempts for achieving such a solution must be investigated. Therese-Anne Druart has suggested that, for al-Razi, animals have reason to some extent. Therefore, the soul is rational, whether it is a human soul or that of animals. Contrarily, Peter Adamson argues that al-Razi has regarded animals as deprived of reason, although they can think. Providing six arguments, Adamson argues that al-Razi does not believe in reincarnation. This way, there will be no reincarnation in al-Razi's philosophy to lead him to the dilemma. We propose that neither of the above solutions can solve the dilemma of reincarnation because al-Razi believes in both reincarnation and depriving animals completely of reason. He does not regard rationality as a condition for the survival of the soul after death. Al-Razi has been influenced by Plato and also mostly by Galen and is opposed to Aristotle's view on the soul. So, his conception of the soul should be conceived in a Platonic sense, not an Aristotelian one. Accordingly, the soul is an eternal self-mover entity and rationality is not the criterion for the survival of the soul. Besides, al-Razi indicates that a human being's reason is due to the particular temperance and structure of his body, especially the brain. Consequently, the soul does not need rationality to survive death. Moreover, the nature of the soul is not necessarily rational. Although the view of reincarnation faces many problems, as many Muslim philosophers have criticized it, this investigation can pave the way for further research on the nature of the soul from al-Razi’s viewpoint. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muhammad b. Zakariya al-Razi, the perfection of the soul, reason, animal, reincarnation | ||
| مراجع | ||
|
ابن حزم، ابو محمد علی بن احمد. (1975 م). الفصل فی الملل و الاهواء و النحل. بیروت: دار احیاء التراث. اذکایی، پرویز. (1384). حکیم رازی. تهران: طرح نو. ارسطو (1369). درباره نفس. (ترجمه: علی‌مراد داوودی). تهران: انتشارات حکمت. افلاطون. (1356). دوره آثار افلاطون. (جلد سوم، ترجمه: محمد حسن لطفی). تهران: انتشارات خوارزمی. اکبرزاده، حوران؛ کاظمی، نیره. (1393). بررسی نسبت انکار نبوت و الحاد به محمد بن زکریای رازی، تأملات فلسفی، 13(4)، 129–157. اندلسی، صاعد الدین. (1376). التعریف بطبقات الامم. (تحقیق: غلامرضا جمشیدنژاد). تهران: انتشارات هجرت. بوستانچی، امین؛ دیلمقانی، صمد. (1392).«مبانی و عناصر اخلاق در اندیشه محمد بن زکریای رازی»، پژوهش‌های معرفت‌شناختی، پاییز و زمستان 1392، ش 6، 45. جالینوس. (1387). کتاب جالینوس الی غلوقن؛ مجموعه هشت کتاب طبی. (ترجمه: حنین بن اسحاق). تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران. حسینی شاهرودی، سید مرتضی؛ راستین، امیر. (1393). بررسی درستی انتساب تناسخ به سهروردی و زکریای رازی با تکیه بر آثار. آموزه‌های فلسفۀ اسلامی. 14(5)، 3–22. رازی، ابوحاتم. (2003). أعلام النبوة. بیروت: دار الساقی. رازی، فخر الدین. (1987). المطالب العالیة فی العلم الهی (الجزء السابع). (تحقیق: احمد حجازی السقا). بیروت: دار الکتب العربی. رازی، محمد بن زکریا. (1422). الحاوی فی الطب. (تصحیح: هیثم خلیفة تمیمی). بیروت: دار احیاء التراث العربی. رازی، محمد بن زکریا. (1978).الطب الروحانی. (تصحیح: عبد اللطیف محمد العبد). قاهره: المکتبة النهضة المصریة. رازی، محمد بن زکریا. (2005).الشکوک للرازی علی کلام فاضل الاطباء جالینوس فی الکتب التی نسبت الیه. (تحقیق: مصطفی لبیب عبد الغنی). قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة. رازی، محمد بن زکریا. (1388).المدخل الی صناعة الطب (ایساغوجی)، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران. رازی، محمد بن زکریا. (1939). رسائل فلسفیة لابی بکر محمد بن زکریاء الرازی. (تصحیح: پاول کراوس). قاهره، مطبعة بول باریبه. فرامرز قراملکی، احد. (1389). نظریه انسان سالم در نظام اخلاقی رازی. انسان‌پژوهشی دینی. 2۴(7)، 19–3۴. فرامرز قراملکی، احد. (1391). نظریه اخلاقی محمد بن زکریای رازی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران. فرامرز قراملکی، احد؛ منصوری، عباسعلی. (1393). مقایسه دو سنخ خردورزی خودبنیاد و وحی‌بنیاد در مناظره ابوحاتم رازی و محمد بن زکریای رازی. تاریخ فلسفه. 19(۵)، 91–110. فروغی، محمدعلی. (1384). سیر حکمت در اروپا به ضمیمه گفتار در روش راه بردن عقل. تهران: حکمت. گنجور، مهدی. (1397). گونه‌شناسی عقلانیت دو حکیم رازی (تلاقی «عقل‌گرایی خودبنیاد زکریای رازی با عقلانیت وحیانی ابوحاتم رازی). تاریخ فلسفه. 33(9)، 119–152. محقق، مهدی. (1352). فیلسوف ری محمد بن زکریای رازی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل. مطهری، مرتضی. (1387). خدمات متقابل اسلام و ایران.تهران: انتشارات صدرا. ناصر خسرو. (1304). دیوان اشعار. (تصحیح: نصر اللّه تقوی). تهران. ناصر خسرو. (1341). زاد المسافرین. تهران: کاویانی. نیک‌سرشت، ایرج؛ جعفریان، رسول؛ فرهی، عبداللّه. (1397). جهان‌شناسی محمد بن زکریای رازی. تاریخ فلسفه. 33(9)، 81–102. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,687 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,036 |
||