بررسی بازتاب رویارویی با تمدن نوین غربی در رویکرد عقلی –اجتماعی دو تفسیر المنارو المیزان | ||
| پژوهش های تفسیر تطبیقی | ||
| مقاله 9، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، اسفند 1398، صفحه 197-220 اصل مقاله (571.44 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/ptt.2019.3034.1334 | ||
| نویسندگان | ||
| زهره حیدری نصرت آبادی* 1؛ محمدجواد نجفی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم | ||
| 2دانشیار دانشگاه قم | ||
| چکیده | ||
| چکیده رهیافت عقلی-اجتماعی به تفسیر قرآن، در دوسده ی اخیردربستر چالش های برخاسته ازرویارویی جامعه های مسلمان درروزگار رکود، با تمدن نوین غربی پدید آمد. تفسیر اجتماعی، تفسیری با رویکرد کارکردگرا وبا آرمان پردازش چهره ی توانمند اسلام، برای پیشبرد جامعه در همه جا و هرگاه است. رویارویی با تمدن نوین باختری ازبسترهای برجسته پیدایش تفسیر اجتماعی، جایگاهی شایسته در نگرش مفسر اجتماعی برای نمودن چهره ای کارا وپویا از آگاهیهای اسلامی دارد. این رهیافت در تفسیر المناربا ویژگی تفسیر اجتماعی والمیزان به عنوان یکی از شاخص ترین این گرایش تفسیری، بازتاب های گوناگونی داشته است، مفسر المنار برای نشان دادن چهره‌ای خردورز وبالنده از اسلام در هماهنگ‌سازی معارف قرآنی با تمدن غربی، چندان می‌کوشد که در رویکرد خود به‌سوی عقل جزوی خود بنیاد و برداشت‌های مادی از حقایق فرا طبیعی گرویده و در سازگاری پاره‌ای احکام اسلامی با هنجارهای غربی گوی پیشرفت از همگنان را برباید. ولی المیزان با بهره‌مندی از خرد ناب، شناخت دینی را از قلمروی خرد خود بنیاد، فراتر دانسته است. وی در رویکرد اجتماعی نیز با بینشی ژرف، ریشه‌‌های پیدایش تمدن کنونی غربی را درناسازگاری با بنیاد توحیدی اسلام می‌داند؛ او همچنین درگشایش چالش‌های احکام اسلامی، در برابر پایگاه دفاعی و واکنش گرای المنار، به‌نقد بنیادین دستاوردهای اندیشگی تمدن غربی می‌پردازد. سرانجام می‌توان گفت: المیزان در پردازش چهره‌ی سترگ، کارا و پویای اسلام در برابر تمدن نوین غربی در سنجش با المنار کامیاب‌تر است. | ||
تازه های تحقیق | ||
تفسیر المنار که به پیشگامی تفاسیر اجتماعی نامور است و تفسیر المیزان که یکی از شاخص‌ترین این‌گونه‌ی تفسیری به شمار می‌آید، در بستری پر چالش با تمدن نوین غربی در جامعه‌ی اسلامی پدید آمدند. بازتاب برخورد با این تمدن، در جای‌جای این دو تفسیر، نمایان است. مفسران المنار با رویکرد باورمندی به توانمندی اسلام برای پردازش چارچوب زندگی والا در جامعه‌ی نوین به کوشش برای سازگاری احکام اسلامی با سنجه‌های خردورزانه، و توسعه و پیشرفت علمی تمدن غربی رو آوردند، اگرچه این رویکرد آنان را از اندیشه سکولار و باور به ناکارآمدی دین در دنیای جدید دورمی دارد، ولی به علت نداشتن اندیشه‌ای ساختارمند در برابر تمدن غربی با لایه‌های ایدئولوژیک ناهمخوان با بنیان‌های اندیشه‌ی اسلامی وبسنده کردن به لایه‌های روئین این تمدن ،یعنی توسعه و پیشرفت و رفاه، دچار لغزش‌هایی در ارزیابی احکام و آموزه‌های اسلامی با رویکردی خرد مدارانه از گونه خرد خود بنیاد و تجربه‌گرا و کوشش درهم‌سازی احکام اسلامی با اندیشه‌های غربی شده و تفسیر را به‌سوی رویکردی کارپذیرانه در واکنش به ستیزه‌جویی‌های تمدن غربی با اسلام کشانده است. مفسر المیزان هم با دردمندی و باوری همانند ولی رویکردی دیگر به تفسیر پرداخت. علامه طباطبایی با نگرش سامانمند به تمدن غرب، در تفسیر خود، لایه‌های بنیادین و ایدئولوژیک تمدن غربی یعنی پایه های های اندیشه مادی را نشانه گرفت[S1] وبنابر این، رویکرد عقل‌گرایانه او نیز رویکردی برهانی بوده و موضعی پژوهش گرانه و نقادانه نسبت به جنبه‌های مختلف اجتماعی تمدن نوین غربی دارد. ایشان نه‌تنها به دنبال سازگار سازی آموزه‌های اسلامی با تمدن نوین غربی نیست، بلکه از پایگاه برتر و با رویکردی سنجش گرانه و کنشی، بنیان‌های اندیشگی و اجتماعی تمدن کنونی را در زمینه‌های گوناگون، همچون حقوق زن، مردم‌سالاری، آزادی و خوشبختی انسان، به چالش می‌کشد. آشکار است که چنین رویکردی چهره‌ای کارا، بالنده و پویا تراز تمدن اسلامی در روزگار نو رابه نمایش درمی‌آورد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تفسیر؛ المنار؛ المیزان؛ تمدن غربی؛ رویکرد عقلی-اجتماعی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Investigating the Reflection of confrontation with modern Western civilization in the rational-social approach of two interpretations almanar and almizan | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zohreh heidari nosratabadi1؛ mohammadjavad najafi2 | ||
| 1qom university | ||
| 2qom university | ||
| چکیده [English] | ||
| Abstract The rational-social approach to the interpretation of the Quran, in the last two decades, has emerged in the wake of the emerging challenges of the Muslim community in the era of recession with modern Western civilization. Social commentary is an interpretive interpretation of the functionalist approach and with the ideal of processing the mighty face of Islam to advance society everywhere and everywhere. The confrontation with the modern-day Western civilization from the prominent features of the emergence of social interpretation is a worthy place in the attitude of the social commentator to make an effective and effective face of Islamic consciousness. This approach has reflected in the interpretation of al-Marwārba a feature of the social interpretation of Valmizan as one of the most significant of these interpretive tendencies. Al-Manar's commentator, in order to represent the wise and profane face of Islam in coordinating the Qur'anic teachings with Western civilization, tries hardly to rely on his own wisdom and the material conceptions of supernatural truths, and to adapt certain Islamic laws to the norms of the western world of advancement from his compatriots. Take it. But al-Mizan, having benefited from pure wisdom, has transcended religious knowledge from the realm of its own wisdom. In his social approach, he also considers the origins of the present-day Western civilization to be incomprehensible with the monotheistic foundation of Islam; he also addresses the challenges of Islamic rulings against the defensive and reactionary base of Al-Manar as the fundamental achievements of the thinking of Western civilization. Ultimately, al-Mizan is more successful in treating the great, efficient, and dynamic face of Islam against the modern Western civilization in measuring Al-Mana | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Interpretation, Al-Manar, Al-Mizan, Western civilization, rational-social approach | ||
| مراجع | ||
|
-قرآن کریم -اسعدی،محمد وهمکاران؛آسیب شناسی جریان های تفسیری ؛قم :پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ،1390ش . -واعظی،احمد؛ مرزبان خردووحی؛ قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)،1381 ش -تاج‌آبادی، مسعود؛المنار در آیینه المیزان؛ قم :پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ،1392ش. جوادی آملی،عبدالله،شمس الوحی تبریزی،قم،انتشارات اسرا،1391 ...................................،منزلت عقل در هندسه ی معرفت دینی،قم،انتشارات اسرا، ...................................،نسبت دین ودنیا،قم ،انتشارات اسرا،1381 -خامنه ای ،سید علی؛جریان روشنفکری اسلامی در ایران (مقارنه ی دو سخنرانی آیت الله خامنه ای در سالگرد در گذشت دکتر شریعتی سال 1359 )؛بی جا: موسسه جهادی ،1393ش. -ذهبی، محمدحسین؛التفسیر والمفسرون؛بیروت:داراحیاءتراث العربی، بی‌تا. -شاذلی،سید قطب بن ابراهیم ؛فی ظلال القرآن؛ بیروت،:دارالشروق،145 ق. -صدر ،سید محمد باقر؛ المدرسه القرآنیه؛ قم: مرکزالابحاث والدراسات التخصصیه للشهید صدر،1421ق. -کربن، هانری؛ آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی؛ به اهتمام داریوش شایگان وترجمه ی باقر پرهام؛ تهران: انتشارات آگاه،1390 ش. -کلینی ،محمدبن یعقوب ؛ الکافی؛ قم : موسسه دارالکتاب ،1404ق گلدزیهر،ایگناس،گرایش های تفسیری در میان مسلمانان،ترجمه ی سید ناصر طباطبایی،تهران،ققنوس،ا1383 -رشیدرضا، سیدمحمد؛ التفسیرالقرآن الحکیم الشهیر بالمنار؛ لبنان: دارالمعرفه،1414 ق ........................................؛تاریخ الاستاذالامام الشیخ محمدعبده،بی جا،دارالفضیله،1427ق -زرشناس،شهریار،مبانی نظری غرب مدرن،تهران ،انتشارات صبح،1378 -طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: اسماعیلیان،1390 ش -.................................................؛ شیعه در اسلام (طبع قدیم)؛ قم: دفترانتشارات اسلامی،1378 ش عنایت،حمید،سیری در اندیشه ی سیاسی عرب،تهران،انتشلرات امیر کبیر،1358 محتسب،عبدالمجید عبدالسلام،اتجاهات التفسیر فی العصرالراهن،عمان،منشورات مکتبه نهضه الاسلامیه،1982م مطهری،مرتضی،مجموعه آثار،تهران،انتشارات صدرا،1388ش نفیسی،شادی،عقلگرایی در تفاسیر قرن چهاردهم،قم،دفتر تبلیغات اسلامی،1379 -یوسفی ،بتول؛پژوهشی پیرامون مبانی نظری بیداری اسلانی در قرن اخیر با تاکید بر اندیشه های آیت الله سید علی خامنه ای ؛تهران: موسسه فرهنگی پژوهشی انقلاب اسلامی،1391ش | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,384 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 689 |
||