بررسی تطبیقی استناد اختلاف قرائات به اجتهاد یا سنت | ||
| پژوهش های تفسیر تطبیقی | ||
| مقاله 5، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، اسفند 1398، صفحه 107-126 اصل مقاله (541.02 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/ptt.2019.4067.1508 | ||
| نویسنده | ||
| محمدصادق یوسفی مقدم* | ||
| دانشیار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن | ||
| چکیده | ||
| موضوع این مقاله بررسی دو نظریه استناد اختلاف قرائات به اجتهاد قاریان یا سنت نبوی است. بر این اساس، نخست با بیان اجمالی کیفیت اختلاف قرائات، مساله استناد قرائات به اجتهاد یا سنت، به عنوان محل اختلاف تبیین شده، آنگاه دلائل هر دو دیدگاه بررسی و نقد شده و ثابت گردیده است که عالمان قرائت، قرائت غیر مستند به سنت را معتبر نمی‌دانند و مدعیان استناد قرائات به اجتهاد، میان اجتهاد در قرائت و اختیار قرائت به صورت استدلالی، خلط کردهاند. افزون بر آن در برخی موارد که صحابه رسول خدا(ص) اجتهاد کردهاند، برخی دیگر از صحابه در برابر اجتهادات آنان ایستاده‌اند. نیز دیدگاه استناد اختلاف قرائات به سنت از دو حیث سنت متواتر و آحاد مورد بررسی و نقد قرار گرفته و ثابت شده است که بر فرض صحت تواتر قرائات پس از زمان پیامبر(ص)، افزون بر آنکه تواتر نقشی در صحت محتوای قرائات ندارد، قاعده در فرض تعارض به جهت علم اجمالی به اینکه همه قرائات مراد واقعی نیست، رجوع به قرائت اظهر و در صورت نبود آن، تساقط قرائات و رجوع به دلیل دیگر است. | ||
تازه های تحقیق | ||
نتیجه گیری بررسی شواهد حاکی از آن است که عالمان قرائت بر عدم اعتبار قرائت غیر مستند به نقل و روایت، اجماع دارند. و قائلان به استناد قرائات به اجتهاد، میان اجتهاد در قرائت و اختیار قرائت به صورت استدلالی، خلط کرده ند، آنچه در عبارات عالمان قرائت مشاهده میشود استدلال برای اختیار قرائت است و این به معنای اجتهاد در اصل قرائت نیست. و برخی از صحابه که مبادرت به اجتهاد در قرائت کردهاند، قرائت آنان پذیرفته نشده و برخی دیگر از صحابه ادعای آنان را انکار کردهاند. در نتیجه ادعای نقش اجتهاد در اختلاف قرائات، صحیح نبوده و با واقع انطباق ندارد. همچنین روشن گردید که ادعای استناد قرائات به سنت نیز دارای اشکال است زیرا با توجه به اینکه قرائات پس از دوران صدر اول شکل یافته است، فرض تواتر قرائات تنها پس از زمان پیامبر (ص) قابل تصور است، افزون بر آن در صورت تعارض قرائات، مقتضای تواتر قطع به قرائات از حیث سند و صدور است، نه قطع از حیث دلالت، از این رو قاعده در فرض تعارض رجوع به قرائت اظهر است و در فرض نبود اظهر مقتضاى قاعده تساقط قرائات است. (آیت الله العظمی فاضل، مدخل التفسیر، ص 153و 154) در صورتی که مستند قرائات خبر واحد باشد افزون بر آنکه قرآنیت قرآن با مستند ظنی ثابت نمی شود، نمی توان احراز کرد که راویان قرائات، واجد شرائط حجیّت هستند. بر فرض واجد شرائط حجیّت بودن، با علم اجمالی به عدم صدور برخی از قرائات میان آنها تعارض واقع شده و ناچار از اعمال قواعد تعارض در باره قرائات خواهیم بود. با توجه با اینکه تواتر قرآن نزد تمام فرق و مذاهب اسلامی قطعی بوده و تواتر آن مستلزم تواتر قرائات نیست و عده ای قلیل ملتزم به تواتر قرائات شدهاند.[1] مفاد روایات شیعه مبنی بر اینکه قرآن بر یک قرائت نازل شده است، (محمد بن یعقوب، کلینی ، کافی، ج 2، ص 631. و ص 635.) و عالمان شیعه آن قرائت واحد را پذیرفته اند، (محمد بن على، شیخ صدوق، اعتقادات الإمامیة، ص 86. فضل بن حسن، طبرسى، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، ص 38. محمد بن شاه مرتضى، فیض کاشانى، الصافى فى تفسیر القرآن، مقدمه هشتم، ص 38.) جامعترین دیدگاه در باره قرائات است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قرائات؛ سنت؛ اجتهاد؛ اختیار؛ اختلاف قرائت | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Comparative Analysis of the Difference between Recitations with Reference to Ijtihad or Sunnat | ||
| نویسندگان [English] | ||
| mohammad sadegh yousefimoqaddam | ||
| Director of the Research Center for Quranic Sciences and Culture | ||
| چکیده [English] | ||
| Received: 21/04/2019 | Accepted: 20/06/2019 The subject of this study is to survey two citation theories on the difference between Qur’anic recitations with reference to Ijtihad (independent reasoning) by the reader (Qari) or Sunnat-e Nabawi (the prophetic tradition). In this regard, first a brief review of variants in the recitation of the Qur’an as well as citation to Ijtihad or Sunnat as the source of discrepancy were mentioned. Then, the reasons of the two above viewpoints were critically analyzed, and it was proved that the scholars of Qira’at do not acknowledge the readings not approved by Sunnat. The results also showed that those experts who claim citation to Ijtihad in Qira’at have confused independent reasoning with logical free will in the recitation. Moreover, some companions of the Prophet (Sahabeh) have resisted against Ijtihad of some others in reading the Qur’an. The difference between the reading of the Qur’an was also critically analyzed from the perspective of citation to the tradition of Prophet in terms of “sunnat-e Mutawatir” (successive recognized and reliable sources) and “Ahad” (Not clearly traceable to Prophet Muhammad); and the results showed that the recitations are not Mutawatir and validated. Even the assumption of successively reliable recitations after the Prophet does not have an effect on the accuracy of the content of Qira’at. Since it is assumed that all recitations are not accurate, in case of having discrepancies we should refer to a more transparent (Azhar) one, and if not possible, those readings would be aborted and we should make a reference to another argument. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Qira’at (Recitation), Tawator (Successive), Khabar-e Vahed (Not Clearly Traceable to the Prophet), Sunnat (Tradition of the Prophet), Ijtihad (Independent Reasoning), Ikhtiar (Free Will) | ||
| مراجع | ||
|
ابوالخیر ابن جزری، محمد بن محمد؛ النشر فی القراءات العشر، بی جا، دارالکتب العلمیه، بی تا
[1]. البیان فی تفسیر القرآن، ص157- 158 مدخل التفسیر، مدخل التفسیر، ص 146- 152. التمهید فی علوم القرآن، ج2، ص 79. البرهان فی علوم القرآن ج1 ص : 465. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,368 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 705 |
||