بررسی اعیان ثابته و‌‌صُور مُرتسمه همراه با نقد ایرادات ملاصدرا به صُور مُرتسمه | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 8، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 75، فروردین 1397، صفحه 138-159 اصل مقاله (1.48 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/pfk.2018.1681.1532 | ||
| نویسندگان | ||
| اعظم ایرجی نیا* 1؛ زهرا حسنی2 | ||
| 1استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| دو نظریۀ اعیان ثابته و صُور مُرتسمه که برای تبیین علم پیش از ایجاد، ارائه شدند و نقش ویژه‌ای در حوزۀ جبر و اختیار و قضا و قدر ایفا کرده‌اند، از سوی اندیشوران بسیاری تحلیل و بررسی شده‌اند؛ برخی این نظریه‌ها را پذیرفتند و برخی نیز به نقد آن‌ها پرداخته‌اند. ملاصدرا از میان این دو نظریه، از اعیان ثابته دفاع و از صُور مُرتسمه انتقاد کرده است. این نوشتار برآن است تا با بیان چیستی و چگونگی پیدایش اعیان ثابته و تبیین علم الهی توسط آن‌ها و نیز بررسی کیفیت علم الهی توسط صُور مُرتسمه ابن سینا - با یافتن وجوه اشتراک دو نظریه اعیان ثابته و صُور مُرتسمه - اشکالات ملاصدرا بر صُور مُرتسمه را به نقد نشیند و نشان دهد که اشکالات ملاصدرا در صورتی‌‌‌که صُور مُرتسمه، ماهیت باشند و موجب حلول صور در ذات خداوند شوند وارد است؛ حال آن‌که با بررسی انجام شده آشکار می‌‌‌شود صُور مُرتسمه همانند اعیان ثابته، لوازم ذات و اموری وجودی‌‌‌‌‌اند که ذات به آن‌ها متصف می‌‌‌شود و علم تفصیلی خداوند همان‌گونه که توسط اعیان ثابته قابل تبیین است، به‌واسطه صُور مُرتسمه نیز تحلیل‌پذیر است تا آن‌‌‌جاکه اطلاق علم تفصیلیِ خداوند بر آن احق از اطلاق علم بر اعیان ثابته است. | ||
تازه های تحقیق | ||
نتیجه‌گیری این نوشتار به گزارشی از چیستی اعیان ثابته، وجه تسمیه و چگونگی پیدایش آن‌ها، علم واجب تعالی به واسطهٔ آن‌ها به موجودات و نیز صور مرتسمه از دیدگاه ابن سینا و کیفیت علم واجب تعالی به موجودات از طریق آن‌ها و دیدگاه ملاصدرا دربارۀ اعیان ثابته و صُور مُرتسمه و در نهایت، به نقد اشکالات ملاصدرا بر صُور مُرتسمه پرداخت و به اشتراکاتی میان اعیان ثابته و صُور مُرتسمه نائل گردید و روشن ساخت که احکام آن دو یکی است. از این‌رو، چنان‌چه از هر دو، تعبیر به علم تفصیلی پیش از ایجاد حق تعالی شود، نه‌تنها گزافه نخواهد بود، بلکه صُور مُرتسمه به این مهم احق‌اند؛ زیرا از مجموع نظام فلسفی ابن سینا نمی‌توان به این نتیجه رسید که او صُور مُرتسمه را ماهیت می‌داند در حالی‌که به ماهیت‌بودن اعیان ثابته تصریح شده است و ملاصدرا از دیدگاه عرفا دفاع می‌کند و آن‌ها را مبرّا از نظریه ثابتات ازلیه می‌پندارد و حال آن‌که ابن سینا در مورد صُور مُرتسمه هیچ تصریحی به این‌که صور، ماهیات‌اند نکرده است. از این‌رو، می‌توان با دلایل پیش‌گفته در نوشتار، صُور مُرتسمه را ماهیت و موجود ذهنی تلقی نکرد، بلکه آن‌ها را موجوداتی متعالی‌تر از وجود ممکنات در خارج دانست و در نهایت، همان‌گونه که نظریهٔ اعیان ثابته قابل دفاع است، دیدگاه صُور مُرتسمه نیز قابل پذیرش است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| علم الهی؛ اعیان ثابته؛ صُور مُرتسمه؛ ابن سینا؛ ملاصدرا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Review of Immutable Essences and Imprinted Forms and a Critique of Sadra's Objections in regards to Imprinted Forms | ||
| نویسندگان [English] | ||
| A'zam* Airajinia1؛ Zahra Hasani Karqand2 | ||
| 1Assistant professor, department of Philosophy and Theology, Ferdowsi University, Mashhad | ||
| 2* Graduate student of Islamic Philosophy and Wisdom, Ferdowsi University, Mashhad | | ||
| چکیده [English] | ||
| The two theories of immutable essences and imprinted forms which have been presented in order to explain pre-creational knowledge and which have a special role in the area of compulsion and choice, and predestination and fate, have been analyzed and studied by many intellectuals; some have accepted these theories and others have criticized them; Sadra has defended the theory of immutable essences and criticized the theory of imprinted forms. This paper seeks to critique Sadra's objections to imprinted forms by explaining the essence and manner of occurrence of immutable essences and explaining Divine knowledge through them, and also by studying the circumstance of Divine knowledge through Avicenna's imprinted forms by finding the common aspects between the two theories; it also seeks to show that Sadra's objections are valid if imprinted forms are quiddities and cause forms to occur in God's essence; whereas the study clearly shows that imprinted forms, like immutable essences, are prerequisites of His essence and are existential entities that God's essence is attributed with and the same way that God's detailed knowledge can be explained through immutable essences it can also be analyzed through imprinted forms so much so that the God's detailed knowledge is more deservedly applied to that than to immutable entities. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Divine knowledge, immutable entities, imprinted forms, Avicenna, Sadra | ||
| اصل مقاله | ||
| مراجع | ||
|
- ابن عربی. محی الدین. (199۴). فتوحات مکیه. تصحیح: عثمان یحیی. بیروت: افست. - ابن عربی. محی الدین. (بی‌‌‌تا). فتوحات مکیه. قاهره: افست طبع بولاق. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (13۶3). الشفاء‌‌‌الالهیّات. تصحیح: ابراهیم مدکور. تهران: ناصرخسرو. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (137۵). الاشارات و التنبیهات. بی‌‌‌جا: دفتر نشر کتاب. - ابنسینا، حسینبن عبدالله، (1364) النجاه، چاپ دوم، تهران: مرتضوی. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (1379). النجاه‌‌‌من الغرق‌‌‌فی بحر‌‌‌الضلالت. تهران: دانشگاه قم. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (1۴00). رسائل. قم: بیدار. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (1۴0۴). التعلیقات. قم: مکتبه الإعلام‌‌‌الإسلامی. - ابنسینا، حسینبن عبداللّه. (1۴18). الالهیات من کتاب الشفا. تحقیق: آیة اللّه حسن‌زاده آملی. قم: مرکزانتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. - جامی، عبدالرحمن بن احمد. (1398). نقد النصو ص‌فی شرح نقش الفصوص، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: ویلیام چیتیک. تهران: حکمت و فلسفه. - جوادی آملی، عبداللّه. (1372). شرح حکمت متعالیه، اسفار اربعه (بخش چهارم از ج۶). قم: انتشارات الزهرا(س). - جهانگیری، محسن. (13۵9). محیی‌‌‌الدین‌‌‌بن‌‌‌عربی چهره برجسته عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه تهران. - رازی، فخرالدین. (1۴10). المباحث المشرقیه. بیروت: دارالکتاب‌‌‌العربی. - رحیمیان، سعید. (137۶). تجلی و ظهور در عرفان نظری. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم. - رحیمیان، سعید. (1383). مبانی عرفان نظری. تهران: سازمان مطالعات وتدوین کتب درسی(سمت). - شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶3). مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی. - شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶8). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعة. قم: مکتبة المصطفوی. - شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (1390). شواهد الربوبیه. ترجمه و شرح: یحیی کبیر. قم: بوستان کتاب. - شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا). (بی‌‌‌تا). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی. - عفیفی، ابوالعلاء. (1380). شرحی بر فصوص الحکم: شرح و نقد اندیشه ابن عربی. (ترجمه: نصراللّه حکمت). تهران: الهام. - فاضل تونی، محمدحسین. (138۶). تعلیقه برفصوص الحکم. تهران: مولی. - فیروزجایی، یارعلی کرد. (138۶). نوآوری‌های فلسفه اسلامی: درقلمرو مابعدالطبیعه به روایت ابن سینا. قم: موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی. - قیصری، داوود. (1387). شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی. ترجمه: محمد خواجوی به انضمام حواشی مویدالدین جندی…و (دیگران). تهران: مولی. - کاکائی، قاسم. (1381). وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت. تهران: هرمس. - مظاهری، عبدالرضا. (1387). اندیشه ابن‌‌‌عربی. تهران: علم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,076 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 916 |
||