سلفی‌گری در اندیشۀ ابوالثناء آلوسی و رشید رضا با تأکید بر آرای ایشان در مبحث توحید | ||
| پژوهش‌های فلسفی -کلامی | ||
| مقاله 4، دوره 20، شماره 1 - شماره پیاپی 75، فروردین 1397، صفحه 51-72 اصل مقاله (1.75 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22091/pfk.2018.111.1064 | ||
| نویسندگان | ||
| حمید ایماندار* 1؛ محمد علی رضایی کرمانی2 | ||
| 1دانش‌آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیپث دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| بن‌مایۀ مکتب سلفیه بر تبیین خاص آن از جوانب مختلف مبحث توحید استوار است. در نوشتار حاضر با بررسی رویکرد تفسیری آلوسی و رشید رضا در مسئلۀ توحید، میزان پایبندی ایشان به مبانی تفکر سلفی بررسی و ارزیابی شده است. با بررسی جامع آراء کلامی و تفسیری آلوسی در مبحث توحید، در می‌یابیم که تبیین او از مفاهیم مطرح در این حوزه به نحو قابل توجهی با تلقی سلفیه متفاوت و گاه متباین است. از این‌رو، قول مشهور مبنی بر سلفی الاعتقاد بودن آلوسی نمی‌تواند قرین صحت باشد. او در کنار تبحر علمی کم‌نظیر با ارج نهادن به میراث سلف و عدم تأکید بر مکاتب خاص کلامی و فقهی، خود را به عنوان شخصیتی صاحب‌نظر و آزاد‌اندیش معرفی کرده است. در مقابل، باید تصریح کرد که اندیشۀ رشید رضا - دست‌کم در حوزۀ توحید - موافقتی نسبی با مؤلفه‌های اساسی جریان سلفیه داشته است. * دانش‌آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول) | hamidimandar@yahoo.com ** دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد | rezai@um.ac.Ir | ||
تازه های تحقیق | ||
. اهم نتایج تحقیق 1. آلوسی با پذیرش مکتب تفویض صفات الهی به عنوان اصل و تلقی به قبول برخی تأویلات اجماعی تا حد زیادی مسیر متأخرین اشاعره را در این زمینه پیموده است. در نقطهٔ مقابل، رشید رضا تفسیری کاملاً منطبق بر اصول سلفیه و در تعامل با صفات خبریه، ارائه می‌دهد و اجرای صفات خبریه را بر ظواهر آن و مکتب اثبات - به مفهوم سلفی آن - را می‌پذیرد. 2. آلوسی در تعریف توحید ربوبی تا حد زیادی با سلفیه مخالفت کرده؛ زیرا توحید ربوبی را مساوی با توحید خالقیت گرفته و مشرکین را به هر دو نوع شرک ربوبی و الوهی متصف می‌داند، اما رشید رضا ضمن پذیرش تعریف سلفیه در این زمینه با افزودن برخی مؤلفه‌ها به تفسیر سلفیه، نوعی دیدگاه افراط‌گرایانه را در این باره به نمایش گذاشته است. 3. اگرچه آلوسی در برخی فروع با سلفیه موافقت کرده، اما مبانی سلفیه را در تفسیر توحید عبادی نپذیرفته است. در مقابل، رشید رضا مبانی سلفیه در توحید عبادی - اعم از اصول و فروع - را به نحو اتم و اکمل تطبیق داده و تمام قد از آن دفاع کرده است. ۴. آلوسی را نمی‌توان به عنوان یک مفسر سلفی معرفی کرد. مخالفت‌های مبنایی آلوسی با مکتب سلفیه در تبیین مفهوم توحید (به عنوان اساس مکتب سلفیه) مهم‌ترین دلیل بر این مدعاست. ۵. رشید رضا مبانی سلفیه در مسئلهٔ توحید را به نحو مناسبی در تفسیر المنار و دیگر تألیفات خود پیاده کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آلوسی؛ رشید رضا؛ سلفیه؛ توحید؛ کلام | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Salafism in thought of Alusi and Rashid Rida By emphasizeing on the discuss of Theism | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hamid Imandar1؛ Muhammad Ali Rezai Kermani2 | ||
| 1PhD student, Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad | ||
| 2Associate professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad | ||
| چکیده [English] | ||
| The Basis of Salafist school has established on Special approach of various aspects of the Theism. In this paper by the interpretive approach to the issue of Theism in Perspective of Alusi and Rashid Rida has evaluated the amount of their commitment to the principles of the Salafi thought. By a comprehensive review in interpretation and theological views of Alusi on topics of Theism we find considerably different and sometimes contrasting with approach of Salafism. So the famous theory based on Salafism of alusi can not be true. The power of knowledge with respect to the legacy of predecessor and not emphasizeing on the schools of theological and legal has introduced him as a liberal character. On the contrary it must be held the idea of Rashid Rida must be held at least in Theism has relative agreement with approach of Salafism. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Alusi, Rashid Rida, Salafism, Theism | ||
| مراجع | ||
|
- ابن حزم اندلسی. ( 1989). علم الکلام علی مذاهب اهل السنة و الجماعه، به کوشش احمد حجازی. قاهره. - ابن عبد الوهاب، محمد. (بی‌تا). کشف الشبهات، الاسکندریه: دار الایمان. - ابن قیم الجوزیه، محمد. (1۴08ق). الصواعق المرسله. الریاض: دارالعاصمه. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. ( 1۴0۶ ق). منهاج السنه النبویه. ریاض: دار ابن تیمیه. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. ( 1992). زیاره القبور و الاستنجاد بالمقبور. طنطا: دار الصحابه للتراث. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. ( 1998). الاسماء و الصفات. بیروت: دارالکتب العلمیه. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. ( 2000). التدمریه تحقیق الاثبات للاسماء و الصفات. الریاض: دار العبیکان. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. (1۴11 ق). الفتوی الحمویه الکبری. القاهره: دار فجر للتراث. - ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. (بی‌تا). مجموع الفتاوی. تحقیق عبد الرحمن بن محمد العاصمی. ریاض: مکتبة ابن تیمیه. الطبعة الثانیة. - الارنؤوط، عبد القادر. ( 1987). مجموعه التوحید. دمشق: دار البناء. - اشرف کرمی، علی. (بی‌تا). بررسی تطبیقی آیات صفات خداوند، اندیشه تقریب، سال هفتم، شماره 2۶. - الاشقر، عمر سلیمان. (بی‌تا). اسماء اللّه و صفاته فی معتقد اهل السنه و الجماعه، عمان: دار النفائس. - الالبانی، ناصر الدین. ( 2001). التوسل انواعه و احکامه. الریاض: مکتبة المعارف. - الألوسی، محمود. (بی‌تا). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. - امیرخانی، علی. (1389). ابوالاعلی مودودی و جریان نوسلفی‌گری. مجله معرفت کلامی، سال اول، شماره سوم. پاییز 89. - البخاری، محمد بن اسماعیل. (1۴07 ق). الصحیح، بیروت: دار الفکر. - البرکات، احمد. ( 1۴09 ق). رشید رضا و دوره فی الحیاة الفکریة و السیاسیة. الاردن: دار عمار. - البریکان، عبد اللّه. (بی‌تا). منهج شیخ الاسلام ابن تیمیه فی تقریر عقیده التوحید، القاهره: دار ابن عفان. - بکر، علاء. ( 2011). ملامح رئیسیه للمنهج السلفی، مصر: المنصوره. مکتبة فیاض. - بن باز، عبد العزیز. ( 2001). شرح کتاب التوحید. طنطا: دار الضیاء للنشر. - بن باز، عبد العزیز. (1۴0۴ ق). تنبیهات هامه علی ما کتبه الشیخ الصابونی. البحوث الاسلامیة، العدد 10، - البوطی، محمد سعید رمضان. ( 1988). السلفیه مرحله زمنیه مبارکه لا مذهب اسلامی. دمشق: دار الفکر. - پاکتچی، احمد، هوشنگی، حسین. (1390). بنیاد‌‌گرایی و سلفیه. تهران: دانشگاه امام صادق(ع). - رضا، محمد رشید. ( 1990). تفسیر المنار. ، القاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب. - رضا، محمد رشید. (بی‌تا)، مصر: مجلة المنار. - زرکلی، خیر الدین. ( 198۶). الاعلام. بیروت: دارالعلم للملایین. - سبحانی، جعفر. ( 1۴18 ق). بحوث فی الملل و النحل، قم: دار النشر، الطبعة السادسة. - سبحانی، جعفر. (1۴1۶ق). التوحید و الشرک فی القران. قم: موسسه الامام الصادق(ع). - السنان، حمد. (بی‌تا). اهل السنه الاشاعره.عمان: دار الضیاء للنشر و التوزیع. - عدة من العلماء. (بی‌تا). فتاوی اللجنه الدائمه. المملکة العربیة السعودیه. - العقل، ناصر. ( 1۴12 ق). مجمل عقائد اهل السنه و الجماعه. الریاض: دار الوطن للنشر. - علیوی الشهرستانی، محمد بن عبد الکریم. ( 1992). الملل و النحل. بیروت: دار الکتب العلمیه. - ، ابن خلیفه. (بی‌تا). عقیده السلف و الخلف فی ذات اللّه و صفاته و افعاله. دمشق: مکتبة زید بن ثابت. - العماد، عصام. ( 138۶). روشی نو و صحیح در گفتگو با وهابیت، ترجمهٔ حمید رضا غریب رضا. تهران: دهکده جهانی آل محمد (ص). - الفوزان، صالح. (2001). الملخص فی شرح کتاب التوحید. ریاض: دار العاصمه. - القاضی، احمد بن عبدالرحمن. ( 2003). مذهب اهل التفویض فی نصوص الصفات،ریاض، الطبعة الثانیه. - قطب، السید. (بی‌تا). فی ظلال القران. القاهره. - متولی، تامر محمد محمود. (200۴). منهج الشیخ رشید رضا فی العقیده. ریاض: دار ماجد. - المغراوی، محمد بن عبد الرحمن. ( 2000). المفسرون بین الاثبات و التأویل. بیروت: موسسة الرساله. - الوهیبی، عبدالعزیز. ( 1۴03ق). الصله بین الحاکمیه و العقیده. رسالة الماجستیر. ریاض: جامعة محمد بن سعود.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,846 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 808 |
||